Τετάρτη, 4 Δεκεμβρίου 2013
Ποιος ήταν ο Ιησούς τέλος πάντων;
Τι συμπέρασμα να βγάλεις για έναν, για τον
οποίο ούτε καν η Αγία Γραφή δεν είναι απολύτως σαφής; Κάποιος για τον οποίο
έχουμε τόσο λίγα στοιχεία; Ο συγγραφέας και ακαδημαϊκός Jay Parini γράφει για το
μήνυμα που έχει σημασία στη ζωή και το έργο του Ιησού.
Ποιος ήταν ο Ιησούς τέλος πάντων; Μετά από είκοσι αιώνες, δεν υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορεί κάποιος να συμφωνήσει. Τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν συγκρίνονται με τα σύγχρονα πρότυπα μιας βιογραφίας και – εκτός αυτού του υλικού- υπάρχουν ελάχιστες σύγχρονες αποδείξεις, εκτός από μερικές σύντομες αναφορές για τον Ιησού ή για το κίνημα του οποίου ήταν το επίκεντρο. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς, στην εποχή του, δεν έτυχε και μεγάλης προσοχής. Αυτό παρουσιάζει στους βιογράφους ένα πρόβλημα. Σε τι μπορείς να βασίσεις την πραγματικότητά του, εκτός από την πίστη;
Το έργο των πρόσφατων Χριστιανών μελετητών έρχεται σε κάθε μέγεθος και σχήμα, με λίγες κοινές παραδοχές. Ο Ιησούς μπορεί ποικιλοτρόπως να θεωρηθεί ως ένας περιπλανώμενος μάγος ή ένας μεσογειακός αγρότης, ένας ριζοσπαστικός επαναστάτης (ένας Ζηλωτής) ή ένα μυστικιστής ή ριζοσπαστικός Εβραίος ή, πράγματι, ως ο πολυαναμενόμενος Μεσσίας. Μπορούν να συγκεντρωθούν επιχειρήματα από τα αποδεικτικά στοιχεία για την υποστήριξη κάθε είδους θεωρίας για την ταυτότητα και την αληθινή φύση του.
Πολλοί αρκετά πιστοί Χριστιανοί πιστεύουν μόνο στην αλήθεια του ευαγγελίου. Αλλά ακόμη και μεταξύ αυτών των ομάδων, υπάρχουν σοβαρές διαφορές. Μερικές ομάδες φονταμενταλιστών τον βλέπουν ως ένα είδος εκδικητική αγγέλου, έτοιμου να ρίξει μέσα στις φλόγες της κόλασης εκείνους που αρνούνται να «πιστεύουν». Υπάρχουν αμέτρητες ηπιότερες εκδόσεις αυτού του Ιησού, όπως ο Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτία του κόσμου, ο Υιός του Ανθρώπου που, όπως αυτή η λαμπρή μορφή στο εβραϊκό Βιβλίο του Δανιήλ, στέκεται ενώπιον του Θεού στη θέση μας. Όπως πάντα, αυτό εξαρτάται από το ποια εδάφια στην Αγία Γραφή τυχαίνει να παραθέσετε και την οικοδόμηση μιας θεολογίας γύρω από αυτές τις επιλεγμένες αναφορές, αγνοώντας τυχόν εδάφια που είναι σε αντίθεση με το όραμά σας.
Ένας από τους σπουδαίους θεολόγους του εικοστού αιώνα, ο Rudolf Bultmann, είπε περίφημα το 1935: «Θεωρώ ότι πραγματικά δεν μπορούμε να ξέρουμε σχεδόν τίποτα σχετικά με τη ζωή και την προσωπικότητα του Ιησού». Κατάλαβε ότι τα Ευαγγέλια δεν ήταν καθόλου απλές βιογραφικές καταγραφές, αλλά οιονεί μυθικές ιστορίες που αντανακλούσαν τις απόψεις του Ιησού, τις οποίες προέβαλαν διάφορες χριστιανικές κοινότητες στις δεκαετίες μετά το θάνατό του. Τα ευαγγέλια ήταν, στην πραγματικότητα, γραμμένα από σαράντα έως εκατό χρόνια μετά τον Ιησού και οι συγγραφείς τους προσπάθησαν να αποδείξουν ότι ο Ιησούς θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι εκπληρώνει διάφορες ερμηνείες της Παλαιάς Διαθήκης. Δεν υπάρχει ούτε ένας στίχος του Ματθαίου, του Μάρκου, του Λουκά και του Ιωάννη χωρίς κάποια προσπάθεια να συνδέσουν ό,τι λέει ή κάνει ο Ιησούς με κάτι στις εβραϊκές γραφές. Ακόμα και τα περίφημα τελευταία λόγια του στο σταυρό -«Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;»- είναι ένα απόσπασμα από τον Ψαλμό 22.
Ωστόσο, πολλά έχουν αλλάξει από τότε που ο Bultmann έκανε αυτή την τρομερή δήλωση. Πολύ αρχαιολογική έρευνα έχει γίνει στη Μέση Ανατολή και έχουμε μια πολύ πιο ξεκάθαρη ιδέα για το πώς έμοιαζε η αρχαία Παλαιστίνη. Η έρευνα στον Ιουδαϊσμό του Δεύτερου Ναού – αυτή τη μαγική περίοδο ανάμεσα στην καταστροφή του πρώτου και του δεύτερου ναού- έχει αποφέρει πολύ καλές πληροφορίες σχετικά με τις αιρέσεις που άνθισαν εκείνη την περίοδο, όπως οι Εσσαίοι, μια ευλαβικά μυστικιστική κοινότητα που ζούσε σε σπηλιές κατά μήκος της Νεκράς Θάλασσας (και αλλού). Τα γραπτά τους, οι πάπυροι της Νεκράς Θάλασσας, αποκαλύφθηκαν μετά τον πόλεμο: ένας πλούσιος θησαυρός ιερής λογοτεχνίας. Έχουμε επίσης τα Γνωστικά Ευαγγέλια, που αποκαλύφθηκαν το 1947 και πρόσθεσαν πολλές γνώσεις για την χριστιανική σκέψη των πρώτων ετών. Υπήρξε, εν ολίγοις, μια αναγέννηση στη μελέτη του Ιησού κατά τον τελευταίο μισό αιώνα.
Και όμως, δεν μπορούμε ακόμη να πούμε πολλά για τον Ιησού ως άνθρωπο. Δεν γνωρίζουμε πολλά για τα πρώτα τριάντα του χρόνια, έστω και αν ή πώς μορφώθηκε -αν και μπορούμε να υποθέσουμε ότι γνώριζε πολλά, καθώς τα κηρύγματά του (και οι παραβολές που θεωρούνται και τα πιο αυθεντικά λόγια του) φαίνονται πλούσια υπαινικτικά, ευφυή, και με γνώση των θρησκευτικών ρευμάτων.
Κατά την άποψή μου, ήταν ένα είδος θρησκευτικής ιδιοφυΐας που γεννήθηκε σε ένα εύφορο τόπο και χρόνο: στον Δρόμο του Μεταξιού, όταν οι Ελληνιστικές ιδέες για το σώμα και την ψυχή είχαν αρχίσει να ριζώνουν στη Μέση Ανατολή και όταν οι άνεμοι του ανατολικού μυστικισμού –με την ιδέα του κάρμα για παράδειγμα- φύσηξαν από την Περσία και ακόμα μακρύτερα. Ο Ιησούς κατανόησε αυτές τις έννοιες και τις συμπεριέλαβε στη διδασκαλία του, ανατρέποντας τις παραδοσιακές εβραϊκές υποθέσεις και παράλληλα χτίζοντας σε κάποιες από αυτές. Η επί του Όρους Ομιλία προσφέρει ένα μοναδικό μείγμα της δυτικής και της ανατολικής σκέψης, συνοψίζοντας τις ιδέες του. Εδώ προβάλλει τις ριζοσπαστικές αντιλήψεις του για την μη βίαιη αντίσταση στο κακό. Στα Ευαγγέλια, μίλησε με προκλητικούς αφορισμούς και παραβολές. Καθώς περπατούσε και δίδασκε στη Γαλιλαία, έγινε υπόδειγμα συμπεριφοράς, συγκλονίζοντας όσους τον γνώρισαν.
Με το θάνατο και τη σταύρωσή του, έγινε υπόδειγμα του πόνου και του θανάτου, αλλά και της ζωής. Κατάλαβε ότι η ζωή του ήταν συμβολική, ακόμη και μυθική. Και με την ανάστασή του -η οποία δεν ήταν η Μεγάλη Αναζωογόνηση, αλλά ένα είδος μαγικής μεταμόρφωσης σε μια νέα μορφή ζωής, στην αιώνια ζωή, πρόσφερε στην ανθρωπότητα ελπίδα. (Είναι ενδιαφέρον ότι οι βασικοί Εβραίοι της εποχής, οι Σαδδουκαίοι- δεν πίστευαν σε κανένα είδος ανάστασης).
Γράφοντας για τον Ιησού, όπως και στη νέα βιογραφία μου (Jesus: The Human Face of God) μου αρέσει να χρησιμοποιώ τη λέξη μύθος, την ελληνική λέξη για μια ιστορία με συμβολική μορφή. Αυτή η ιστορία έχει τόσο λογοτεχνικό βάρος όσο και ποιητικά επίπεδα συσχετισμών. Ποιος είναι ο Ιησούς λοιπόν; Για μένα, είναι ο κεντρικός χαρακτήρας στην σπουδαιότερη ιστορία που ειπώθηκε ποτέ. Είναι μια ιστορία για ένα σταδιακά συνειδητοποιημένο βασίλειο που βρίσκεται μέσα μας. Μας ενθάρρυνε να εισέλθουμε στο ευρύτερο μυαλό του Θεού μέσα από την προσήλωση στη διδασκαλία και το παράδειγμά του, αλλά άφησε μία μόνο εντολή: «Να αγαπάτε ο ένας τον άλλο όπως σας έχω αγαπήσει». Αυτό το μήνυμα είναι αρκετά απλό, αλλά είναι αρκετό.
http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/01/who-was-jesus-anyways.html
Ποιος ήταν ο Ιησούς τέλος πάντων; Μετά από είκοσι αιώνες, δεν υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορεί κάποιος να συμφωνήσει. Τα τέσσερα Ευαγγέλια δεν συγκρίνονται με τα σύγχρονα πρότυπα μιας βιογραφίας και – εκτός αυτού του υλικού- υπάρχουν ελάχιστες σύγχρονες αποδείξεις, εκτός από μερικές σύντομες αναφορές για τον Ιησού ή για το κίνημα του οποίου ήταν το επίκεντρο. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς, στην εποχή του, δεν έτυχε και μεγάλης προσοχής. Αυτό παρουσιάζει στους βιογράφους ένα πρόβλημα. Σε τι μπορείς να βασίσεις την πραγματικότητά του, εκτός από την πίστη;
Το έργο των πρόσφατων Χριστιανών μελετητών έρχεται σε κάθε μέγεθος και σχήμα, με λίγες κοινές παραδοχές. Ο Ιησούς μπορεί ποικιλοτρόπως να θεωρηθεί ως ένας περιπλανώμενος μάγος ή ένας μεσογειακός αγρότης, ένας ριζοσπαστικός επαναστάτης (ένας Ζηλωτής) ή ένα μυστικιστής ή ριζοσπαστικός Εβραίος ή, πράγματι, ως ο πολυαναμενόμενος Μεσσίας. Μπορούν να συγκεντρωθούν επιχειρήματα από τα αποδεικτικά στοιχεία για την υποστήριξη κάθε είδους θεωρίας για την ταυτότητα και την αληθινή φύση του.
Πολλοί αρκετά πιστοί Χριστιανοί πιστεύουν μόνο στην αλήθεια του ευαγγελίου. Αλλά ακόμη και μεταξύ αυτών των ομάδων, υπάρχουν σοβαρές διαφορές. Μερικές ομάδες φονταμενταλιστών τον βλέπουν ως ένα είδος εκδικητική αγγέλου, έτοιμου να ρίξει μέσα στις φλόγες της κόλασης εκείνους που αρνούνται να «πιστεύουν». Υπάρχουν αμέτρητες ηπιότερες εκδόσεις αυτού του Ιησού, όπως ο Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτία του κόσμου, ο Υιός του Ανθρώπου που, όπως αυτή η λαμπρή μορφή στο εβραϊκό Βιβλίο του Δανιήλ, στέκεται ενώπιον του Θεού στη θέση μας. Όπως πάντα, αυτό εξαρτάται από το ποια εδάφια στην Αγία Γραφή τυχαίνει να παραθέσετε και την οικοδόμηση μιας θεολογίας γύρω από αυτές τις επιλεγμένες αναφορές, αγνοώντας τυχόν εδάφια που είναι σε αντίθεση με το όραμά σας.
Ένας από τους σπουδαίους θεολόγους του εικοστού αιώνα, ο Rudolf Bultmann, είπε περίφημα το 1935: «Θεωρώ ότι πραγματικά δεν μπορούμε να ξέρουμε σχεδόν τίποτα σχετικά με τη ζωή και την προσωπικότητα του Ιησού». Κατάλαβε ότι τα Ευαγγέλια δεν ήταν καθόλου απλές βιογραφικές καταγραφές, αλλά οιονεί μυθικές ιστορίες που αντανακλούσαν τις απόψεις του Ιησού, τις οποίες προέβαλαν διάφορες χριστιανικές κοινότητες στις δεκαετίες μετά το θάνατό του. Τα ευαγγέλια ήταν, στην πραγματικότητα, γραμμένα από σαράντα έως εκατό χρόνια μετά τον Ιησού και οι συγγραφείς τους προσπάθησαν να αποδείξουν ότι ο Ιησούς θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι εκπληρώνει διάφορες ερμηνείες της Παλαιάς Διαθήκης. Δεν υπάρχει ούτε ένας στίχος του Ματθαίου, του Μάρκου, του Λουκά και του Ιωάννη χωρίς κάποια προσπάθεια να συνδέσουν ό,τι λέει ή κάνει ο Ιησούς με κάτι στις εβραϊκές γραφές. Ακόμα και τα περίφημα τελευταία λόγια του στο σταυρό -«Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;»- είναι ένα απόσπασμα από τον Ψαλμό 22.
Ωστόσο, πολλά έχουν αλλάξει από τότε που ο Bultmann έκανε αυτή την τρομερή δήλωση. Πολύ αρχαιολογική έρευνα έχει γίνει στη Μέση Ανατολή και έχουμε μια πολύ πιο ξεκάθαρη ιδέα για το πώς έμοιαζε η αρχαία Παλαιστίνη. Η έρευνα στον Ιουδαϊσμό του Δεύτερου Ναού – αυτή τη μαγική περίοδο ανάμεσα στην καταστροφή του πρώτου και του δεύτερου ναού- έχει αποφέρει πολύ καλές πληροφορίες σχετικά με τις αιρέσεις που άνθισαν εκείνη την περίοδο, όπως οι Εσσαίοι, μια ευλαβικά μυστικιστική κοινότητα που ζούσε σε σπηλιές κατά μήκος της Νεκράς Θάλασσας (και αλλού). Τα γραπτά τους, οι πάπυροι της Νεκράς Θάλασσας, αποκαλύφθηκαν μετά τον πόλεμο: ένας πλούσιος θησαυρός ιερής λογοτεχνίας. Έχουμε επίσης τα Γνωστικά Ευαγγέλια, που αποκαλύφθηκαν το 1947 και πρόσθεσαν πολλές γνώσεις για την χριστιανική σκέψη των πρώτων ετών. Υπήρξε, εν ολίγοις, μια αναγέννηση στη μελέτη του Ιησού κατά τον τελευταίο μισό αιώνα.
Και όμως, δεν μπορούμε ακόμη να πούμε πολλά για τον Ιησού ως άνθρωπο. Δεν γνωρίζουμε πολλά για τα πρώτα τριάντα του χρόνια, έστω και αν ή πώς μορφώθηκε -αν και μπορούμε να υποθέσουμε ότι γνώριζε πολλά, καθώς τα κηρύγματά του (και οι παραβολές που θεωρούνται και τα πιο αυθεντικά λόγια του) φαίνονται πλούσια υπαινικτικά, ευφυή, και με γνώση των θρησκευτικών ρευμάτων.
Κατά την άποψή μου, ήταν ένα είδος θρησκευτικής ιδιοφυΐας που γεννήθηκε σε ένα εύφορο τόπο και χρόνο: στον Δρόμο του Μεταξιού, όταν οι Ελληνιστικές ιδέες για το σώμα και την ψυχή είχαν αρχίσει να ριζώνουν στη Μέση Ανατολή και όταν οι άνεμοι του ανατολικού μυστικισμού –με την ιδέα του κάρμα για παράδειγμα- φύσηξαν από την Περσία και ακόμα μακρύτερα. Ο Ιησούς κατανόησε αυτές τις έννοιες και τις συμπεριέλαβε στη διδασκαλία του, ανατρέποντας τις παραδοσιακές εβραϊκές υποθέσεις και παράλληλα χτίζοντας σε κάποιες από αυτές. Η επί του Όρους Ομιλία προσφέρει ένα μοναδικό μείγμα της δυτικής και της ανατολικής σκέψης, συνοψίζοντας τις ιδέες του. Εδώ προβάλλει τις ριζοσπαστικές αντιλήψεις του για την μη βίαιη αντίσταση στο κακό. Στα Ευαγγέλια, μίλησε με προκλητικούς αφορισμούς και παραβολές. Καθώς περπατούσε και δίδασκε στη Γαλιλαία, έγινε υπόδειγμα συμπεριφοράς, συγκλονίζοντας όσους τον γνώρισαν.
Με το θάνατο και τη σταύρωσή του, έγινε υπόδειγμα του πόνου και του θανάτου, αλλά και της ζωής. Κατάλαβε ότι η ζωή του ήταν συμβολική, ακόμη και μυθική. Και με την ανάστασή του -η οποία δεν ήταν η Μεγάλη Αναζωογόνηση, αλλά ένα είδος μαγικής μεταμόρφωσης σε μια νέα μορφή ζωής, στην αιώνια ζωή, πρόσφερε στην ανθρωπότητα ελπίδα. (Είναι ενδιαφέρον ότι οι βασικοί Εβραίοι της εποχής, οι Σαδδουκαίοι- δεν πίστευαν σε κανένα είδος ανάστασης).
Γράφοντας για τον Ιησού, όπως και στη νέα βιογραφία μου (Jesus: The Human Face of God) μου αρέσει να χρησιμοποιώ τη λέξη μύθος, την ελληνική λέξη για μια ιστορία με συμβολική μορφή. Αυτή η ιστορία έχει τόσο λογοτεχνικό βάρος όσο και ποιητικά επίπεδα συσχετισμών. Ποιος είναι ο Ιησούς λοιπόν; Για μένα, είναι ο κεντρικός χαρακτήρας στην σπουδαιότερη ιστορία που ειπώθηκε ποτέ. Είναι μια ιστορία για ένα σταδιακά συνειδητοποιημένο βασίλειο που βρίσκεται μέσα μας. Μας ενθάρρυνε να εισέλθουμε στο ευρύτερο μυαλό του Θεού μέσα από την προσήλωση στη διδασκαλία και το παράδειγμά του, αλλά άφησε μία μόνο εντολή: «Να αγαπάτε ο ένας τον άλλο όπως σας έχω αγαπήσει». Αυτό το μήνυμα είναι αρκετά απλό, αλλά είναι αρκετό.
http://www.thedailybeast.com/articles/2013/12/01/who-was-jesus-anyways.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου