ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΜΠΟΥΓΑΣ (Ioannis Bougas) - Ιστορία 1940-1949

24 Ιουνίου 1948 - 2η Μάχη Ζαχάρως (η 'μητέρα των μαχών' της Ζαχάρως).

"Νύχτα ακόμη. Τέσσαρες το πρωί. Οι στριγγιές νότες της σάλπιγγας του λόγχου μάς πετούν έξω από τις σκηνές μας. Συναγερμός!!"

Στις 4.20 το πρωί νηστικοί, άυπνοι, οι άνδρες του 1ου Λόχου Χωροφυλακής ανηφορίζουν την πλαγιά του Τετρανίου σε διάταξη μάχης. Επικεφαλής είναι ο μοίραρχος κ. Ανδρικόπουλος. Είναι ο μόνος που γνωρίζει το σκοπό της εξόδου του λόχου.

Για τις επόμενες έξι ώρες η πορεία συνεχίζεται κάτω από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού. Ο μοίραρχος είναι ανήσυχος. "Aπό τις χειρονομίες του [.....] καταλαβαίνουμε ότι κάπου εδώ κοντά ή πιό πέρα από την Νέδα, τα μπουλούκια του Κονταλώνη, ή του Γκότση, ή του Κανελλόπουλου, κτύπησαν κανένα χωριό ή πολιτεία, για να σφάξουν και να λεηλατήσουν. Να πυρπολήσουν ....".

Στις 2 το μεσημέρι ο λόχος σταθμεύει στο χωριό Κούβελα. Ο μοίραρχος ανακοινώνει:

"Παιδιά ... σήμερα το πρωί πήραμε σήμα από το τάγμα ότι δύναμις 1000 και πλέον συμμοριτών υπό τους Κανελλόπουλον, Γκότσην, Σαρρήγιαννην, Βρεττάκον και Πέρδικαν προσέβαλαν την κωμόπολιν της Ζαχάρως. Την κωμόπολιν, όπως γνωρίζετε, υπερασπίζει το εξ' 135 ανδρών απόσπασμα του λεβέντη μας Ζάρα, που τόσο μέχρι τώρα έχει δοξάσει τα όπλα του σώματτος της Χωροφυλακής. Ήταν λοιπόν επιβεβλημένη υποχρέωσις για μας τους συναδέλφους του, να τρέξουμε πρώτοι εις βοήθειάν του [...] προ ολίγων λεπτών πήρα νεώτερο σήμα που μας γνωρίζει ότι οι επιθέσεις των εθραύσθησαν όλες, με αφάνταστες δια τους επιτεθέντας απώλειες. Και ότι ο θρυλικός Ζάρας εθριάμβευσε και πάλιν. Η μάχη εκρίθη, υπέρ Ημών."

Ακολουθεί νέο σήμα από το Τάγμα: ο λόχος να καταλάβει όλες τις διαβάσεις προς Ερύμανθο και της πηγές του ποταμού για να εμποδίσουν την διαφυγή των συμμοριτών. Νέα πορεία [....] Ο λόχος φτάνει ακροβολισμένος στη Νέδα, κατανέμεται σε 4 ομάδες και διασπείρεται σε σημεία στα οποία οι συμμορίτες πιθανόν να κατέβαιναν για νερό ή ανάπαυση. Οι χωροφύλακες περιμένουν ακίνητοι, αμίλητοι ... και το χειρότερο, ατσίγαροι. Οι ώρες περνούν. Βραδυάζει.

26 Ιουνίου 1948

Είχε ξημερώσει για τα καλά όταν ξαφνικά ακούστηκαν θόρυβοι από ομιλίες και βήματα στα χαλίκια. Η ομάδα είναι έτοιμη: οι μισοί θα εξορμούσαν οι υπόλοιποι θα τους κάλυπταν. Οι συμμορίτες - της διλοχίας Σαρήγιαννη - "συλλαμβάνονται όλοι, εκτός από τέσσερεις που έπεσαν στο ποτάμι και γλύτωσαν. Μεταξύ τους η συμμορίτισσα Κωνσταντίνα ή 'καπετάν Τούρκισσα' και ο αρχισυμμορίτης Μαντάς ή 'καπετάν Χωραφάς'. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και δύο βιαίως στρατολογημένοι ανήλικοι: Ο Θύμιος Τσαπάλας, 17 ετών, από την Κέρτεζη Καλαβρύτων και ο Τάκης Κουρέβας, 16 ετών, από το Λαδά Αλαγωνίας.

Οι αιχμάλωτοι, ανακρινόμενοι, ομολογούν ότι επιτέθηκαν στη Ζαχάρω με σκοπό την λεηλασίαν της κωμοπόλεως και την εξόντωσιν του αποσπάσματος Ζάρα. Οι διαταγές τους ήταν να πιάσουν τον Ζάρα ζωντανό. Το σχέδιο της επίθεσης είχε κάνει ο αρχισυμμορίτης Ν. Γκότσης (δικηγόρος από τη Ζαχάρω). Την διεύθυνση της επιχειρήσεως είχε ο αρχισυμμορίτης Κ. Κανελλόπουλος. Στην επίθεση έλαβαν μέρος τα συγκροτήματα Βρεττάκου, Πέρδικα, Σαρρήγιαννη και ο επίλεκτος λόχος 'Ταύγετος'. Πριν από την επίθεση ο Γκότσης ανατίναξε τη γέφυρα στο Μπούζι για να παρεμποδίσει την άφιξη ενισχύσεων στην ομάδα του Ζάρα.

Οι δύο βιαίως στρατολογηθέντες ανήλικοι περιγράφουν τη μάχη:

"Οι καπεταναίοι μας έλεγαν πως θα πιάναμε στον ύπνο τους Ζαραίους και δεν θα χρειαζόταν να πολεμήσουμε. Μόνο μερικές ριπές θα ρίχναμε για να τους αιφνιδιάσουμε, τίποτε άλλο. Το πρωί θα γλεντούσαμε στη Ζαχάρω [...] Μα δεν είχαμε καλά καλά πλησιάσει στα χίλια μέτρα από τα πρώτα σπίτια του χωριού όταν ο τόπος ολόκληρος κουνήθηκε και φωτίστηκε από τις βροντές και τις φωτιές που ξερνούσαν οι όλμοι και τα μυδράλλια των χωροφυλάκων του Ζάρα."

"Όταν ξημέρωσε καλά και ημπορούσαμε να διακρίνουμε [….] είδαμε κάτι που δεν θα λησμονήσουμε ποτέ. Ο Ζάρας, γυμνός και με μοναδικό σκέπασμα της γύμνιας του ένα κοντό εσώβρακο, περιέτρεχε, με το πολυβόλο στα χέρια, τα διάφορα φυλάκια των ιδικών του και τους εμψύχωνε [….] σε αντίθεση με τους ιδικούς μας καπεταναίους, που έμεναν πάντε πολύ πίσω από το πεδίο της μάχης. Εφοβούντο για το τομάρι τους. Εκρύπτοντο!"

Οι συμμορίτες κατορθώνουν να μπούν στη Ζαχάρω και στήνουν το ‘αρχηγείο’ τους σε ένα μικρό καφενείο, στην άκρη του χωριού. Γίνονται αψιμαχίες μέσα στην κωμόπολη, στο κοιμητήριο, στον ‘Αγιο Σπυρίδωνα. Η αεροπορία συνδράμει τη χωροφυλακή.

“Εγώ και όσοι απ’ τους συντρόφους μας ακολουθούσαν τους δολοφόνους με το ζόρι, χαιρώμαστε για τις συμφορές που παθαίναμε και ενδομύχως είμαστε ευχαριστημένοι για τις επιτυχίες των Ζαραίων. Παρακαλούσαμε μόνον την Παναγία να βγούμε ζωντανοί από την κόλασι εκείνη."

"Εκείνο όμως που μας έκανε την πιο μεγάλη εντύπωση ήταν η συμβολή των κατοίκων της Ζαχάρως […] Άνδρες, γυναίκες, παιδιά και γρηές ακόμη πολεμούσαν δίπλα στους χωροφύλακες και τους Μ.Α.Υ.δες. Μικρά παιδιά γέμιζαν τους γεμιστήρες των πολυβόλων και κουβαλούσαν νερό εις τους πολεμιστάς. Και όλα αυτά κάτω από χάλαζα σφαιρών, όλμων και μπαζούκας. Η περιφρόνηση αυτή των κατοίκων της Ζαχάρως προς το θάνατο πρέπει να γραφεί εις την ιστορίαν του ανταρτοπόλεμου."

"Εις την φυγήν μας, γιατί περί φυγής επρόκειτο, εγκαταλείψαμε πλείστα πτώματα νεκρών και πολλούς τραυματίες."

28 Ιουνίου 1948

Ανακοινώνονται στους άνδρες οι νεκροί σύντροφοί τους. Στη μάχη της Ζαχάρως έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι:

Ενωμοτάρχης Γκότσης Ιωάννης

Υπενωμοτάρχης Βλαχοδημήτρης Δημ.

Υπενωμοτάρχης Μπισμπίκος Ευάγγελος

Χωροφύλακες

Κοντηδενός Γεώργιος

Κρητικάκης Νικόλαος

Μασσιάς Θεοφάνης

Πολυχρονάκης Ιωάννης

Πελεκάνος Ιωάννης

Μπούρλας Άγγελος

Δημόπουλος Κ.

Γκαρτσολιάς Μιλτιάδης

Μ.Α.Υ.δες

Ευθυμιόπουλος Κ.,

Μπούτσικας Χρ.,

Σάσσαλος Σωτήριος

Πολίτες

Γεωργούλιας Νικ.

Γκότση Αφροδίτη

Η μαγείρισσα της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Ζαχάρως, Αθανασία, χήρα Χριστοδουλόπουλου, πολεμούσε και αυτή με το αυτόματο στο χέρι στο πλευρό των μαχομένων ανδρών της Χωροφυλακής.

Απώλειες Συμμοριτών

Εγκαταλειφθέντες

45 νεκροί και 150 τραυματίες

"Ο αριθμός των νεκρών και τραυματιών που μετέφεραν οι συμμορίται κατά τας 12 ώρας της μάχης είναι άγνωστος. Πάντως πρέπει να υπολογισθεί εις διπλασίους."

Η μαρτυρία αυτή παρατίθεται στο Γ. Τραυλός, Ημερολόγιο ενός Νεκρού Χωροφύλακα, 1949, σελ. 67-75, απ' όπου και οι επισυναπτόμενες φωτογραφίες.

Περισσότερες άμεσα προσβάσιμες πληροφορίες για τη μάχη της Ζαχάρως μπορείτε να βρείτε στο άρθρο του αντιστρατήγου Α. Ζήρου (https://stratistoria.wordpress.com/.../19610301-ziros.../...). Στο άρθρο της Θ. Παριανού (https://ethnikiantistasix.blogspot.com/.../09/blog-post.html) υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες για τον Γ. Ζάρα (ανήκει στην κατηγορία των ατόμων που έχουν λασπολογηθεί επισταμένως για προφανείς λόγους).

ΥΓ Αριστερές πηγές αναφέρουν ότι οι απώλειές τους στη 2η μάχη της Ζαχάρως ήταν 28 νεκροί και 40 τραυματίες. Το πατρικό της γιαγιάς μου βρίσκεται ακριβώς δίπλα από την εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα, εκεί που κυριολεκτικά εμαίνετο η μάχη. Σύμφωνα με οικογενειακές μαρτυρίες οι αριθμοί που παραθέτουν οι αριστερές πηγές δεν ευσταθούν (πράγμα που προσωπικά δεν θεωρώ καθόλου περίεργο, δεδομένου ότι αν διαβάσει κανείς τις εν λόγω αριστερές πηγές θα θεωρήσει περίπου ότι οι συμμορίτες κέρδισαν!)