Διχασμός

Πατιαλιάκας Κωνσταντίνος

15-01-2020

ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ.

ΨΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΝΕΩΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ.

Οι Ελευθέριος Βενιζέλος και Ιωάννης Μεταξάς έχει επικρατήσει στην ιστορία ότι είναι οι μεγάλοι πρωτεργάτες του παλαιού Εθνικού Διχασμού. Στη διαπίστωση αυτή για τον Ε. Βενιζέλο όλοι συμφωνούν, αφού κατ΄επιθυμία της Επανάστασης του 1909 είχε αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας το 1910, δοξάσθηκε κατά τον Πρώτο και Δεύτερο Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, ήλθε σε σύγκρουση με τον Βασιλέα Κωνσταντίνο Α΄ για τη τήρηση αυστηρής ουδετερότητας, που επιδίωκε ο Βασιλεύς ή την έξοδο της Ελλάδας στο πλευρό της Αντάντ, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και οργάνωσε με τη βοήθεια των Γάλλων το 1916 στη Θεσσαλονίκη το Κίνημα Εθνικής Αμύνης.

Για τον Ιωάννη Μεταξά όμως η ιδιότητα του πρωταγωνιστού δεν είναι χαρακτηριστική, γιατί βρισκόταν σε κατώτερες θέσεις. Δεν είναι λογικό να αναδεικνύεται σε πρωταγωνιστή ενός διχασμού με τόσες σοβαρές συνέπειες, χωρίς κανένα σοβαρό πόστο στην πολιτική εξουσία. Και όμως διεδραμάτισε σοβαρό ρόλο στην στρατιωτική και πολιτική κατάσταση της περιόδου εκείνης. Ως Λοχαγός του Μηχανικού είχε υπογράψει το σύμφωνο στρατιωτικής συμμαχίας της Ελλάδας με τη Βουλγαρία στη Σόφια, κατά τις παραμονές του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, και το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης από το Ταξίν πασά στον Έλληνα Αρχιστράτηγο Διάδοχο Κωνσταντίνο. Στη συνέχεια συνέταξε το σχέδιο επιχειρήσεων, που επέτρεψε την εντός ολίγων ημερών την εκπόρθηση της οχυράς τοποθεσίας του Μπιζανίου και την κατάληψη των Ιωαννίνων, και το σχέδιον επιχειρήσεων, που επέτρεψε σε διάστημα ενός μηνός την ανατροπή και καταδίωξη του Βουλγαρικού στρατού, κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Βαλκανικού Πολέμου. Ως αντισυνταγματάρχης, υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου, το 1914 συνέταξε σχέδιο αιφνιδιαστικής επιχείρησης για κατάληψη των Δαρδανελλίων από τον Ελληνικό Στρατό. Τον επόμενο χρόνο ο ίδιος συνέστησε να μην συμμετάσχει η Ελλάδα στις συμμαχικές αποβατικές επιχειρήσεις κατά των Δαρδανελλίων, γιατί τις θεωρούσε καταδικασμένες σε αποτυχία, αφενός λόγω οχύρωσης της περιοχής και αφετέρου επιστράτευσης και επάνδρωσης της περιοχής από το Τουρκικό στρατό. Η απρόσωπη ιστορία δικαίωσε τον Ι. Μεταξά, όπως αποδείχθηκε από την ήττα των συμμαχικών αποβατικών δυνάμεων, από τις θλιβερότερες αποτυχίες του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι δύο άνδρες γνώριζαν και αναγνώριζαν ο ένας την αξία του άλλου. Εκείνο το οποίο κυρίως παρεμπόδιζε την ομαλή συνεργασία τους, πλην του γεγονότος ότι και οι δύο είχαν απέραντες φιλοδοξίες, ήταν η διαφορετική εκτίμηση των κάθε φορά πολιτικών και στρατιωτικών καταστάσεων. Ο Βενιζέλος σκεπτόταν με πολιτικό πρίσμα, ο Μεταξάς με στρατιωτικό. Αρκεί το παράδειγμα της συμμετοχής ή μη του Ελληνικού Στρατού στις αποβατικές επιχειρήσεις των Συμμάχων κατά των Δαρδανελλίων. Ο Βενιζέλος επέμενε να συμμετάσχει η Ελλάδα, γιατί μια επιτυχία θα επέφερε στη χώρα σημαντικά πολιτικά οφέλη. Απεναντίας ο Μεταξάς απέρριπτε κάθε σκέψη συμμετοχής, γιατί ήταν βέβαιος ότι η επιχείρηση θα απετύγχανε και μια αποτυχία θα είχε δυσμενείς επιπτώσεις στην Ελλάδα από μία επίθεση της Τουρκίας και της Βουλγαρίας. Με μία Ελλάδα αποδεκατισμένη από τις απώλειες μάχης και καταστραμμένα είδη οπλισμού και πολεμικών υλικών. Η διάσταση αυτή προκάλεσε την παραίτηση το 1915 του Μεταξά από τη θέση του στρατιωτικού συμβούλου του Πρωθυπουργού Βενιζέλου.

Η πρώτη συνάντηση των δύο ανδρών έγινε κάτω από άνισες συνθήκες. Ο Βενιζέλος ήταν ένας παντοδύναμος πρωθυπουργός, που μόλις είχε αναλάβει την πρωθυπουργία, μετά από υπόδειξη και προβολή του Στρατιωτικού Συνδέσμου και την πρόσκλσή του από την Κρήτη. Απεναντίας ο Μεταξάς ήταν ένας κατώτερος αξιωματικός, κάτω από τη δυσμένεια της Επανάστασης του 1909 ως μη συμμετασχών σ΄αυτήν, είχε μετατεθεί στην επαρχία. Τον Οκτώβριο του 1910 ο Βενιζέλος προσκάλεσε τον Μεταξά και του πρόσφερε τη θέση του υπασπιστού και του ιδιαίτερου στρατιωτικού συμβούλου, την οποία και αποδέχθηκε. Από τη στιγμή εκείνη άρχισε μια ένδοξη πορεία και για τους δύο, η οποία διακόπηκε ο 1915, όπως ανεγράφη παραπάνω.

Ο Βενιζέλος ανέλαβε τον Ιούνιο του 1917 την πρωθυπουργία της χώρας με τις παρεμβάσεις των Συμμάχων και κυβέρνησε μέχρι τις 14 Νοεμβρίου 1920, με την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, που μετέτρεπε την Ελλάδα σε μια χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, πλην όμως ένα κενό γράμμα, όπως απεδείχθη στη συνέχεια. Αργότερα ως πρωθυπουργός κυβέρνησε τη χώρα το 1928 επί 4ετία, αποτελώντας πάντοτε ουσιαστικό παράγοντα της πολιτικής σκηνής της Ελλάδας, είτε βρισκόμενος στο εσωτερικό, είτε στο εξωτερικό, μέχρι του θανάτου του το 1936.

Ο Μεταξάς ενταχθείς στο περιβάλλον του Βασιλέως του Κωνσταντίνου Α΄, ακολούθησε την πορεία της απομάκρυνσής του από το Θρόνο του. Εξορίσθη στο εξωτερικό και καταδικάσθηκε σε θάνατο το 1920. Μετά την επάνοδο του Βασιλέως Κωνσταντίνου στο θρόνο του επέστεψε και ο Μεταξάς στην Ελλάδα, χωρίς να αναλάβει στρατιωτική ή πολιτική θέση. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και μέχρι τον Απρίλιο του 1936, οπότε ανάλαβε την πρωθυπουργία της χώρας, διαδραμάτισε μικρής σημασίας ρόλο. Από της 4ης Αυγούστου, όταν κήρυξε τη δικτατορία, που πολλές σημαίνουσες κομματικές προσωπικότητες της χώρας είχαν ταχθεί υπέρ αυτής, για εσωτερικούς και εξωτερικούς λόγους, κυβέρνησε τη χώρα με πολλά θετικά στοιχεία και προετοίμασε την Ελλάδα να βροντοφωναξει το ιστορικό ΟΧΙ και να σημειώσει την πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα. Ο απρόσμενος θάνατός του στις 29 Ιανουαρίου 1941, σε μια κρίσιμη στιγμή για τη χώρα και ενώ ο Ελληνο-Ιταλικός Πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη και η Γερμανία σχεδίαζε να επιτεθεί κατά της Ελλάδας, όπως και έπραξε στις 6 Απριλίου 1941, προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στο λαό.

Αργότερα ήρθε ο καιρός, κατά τον οποίο οι δύο άνδρες, σε στιγμές αυτοκριτικής ή αυτοπεποίθησης, αναγνώρισαν το ρόλο τους στο Διχασμό. Συγκεκριμένα:

1. Ο Βενιζέλος σε μια αγόρευσή του στη Βουλή των Ελλήνων ανέλαβε όλο το βάρος: << Εγώ υπήρξα ο αίτιος, διότι εδιχάσθη ο Ελληνικός λαός κατά τον μέγαν πόλεμον. Εγώ, καλώς ή κακώς, είμαι εκείνος που επροκάλεσα τον διχασμόν αυτόν>>.

2. Ο Μεταξάς έγραψε στο Ημερολόγιό του λίγες εβδομάδες προ του θανάτου του, την 5η Ιανουαρίου 1941: << Θα μας συγχωρέση ο Θεός για το 1915; Φταίμε όλοι!!! >>.