Εγκλήματα Βενιζελικών

 Ioannis Bougas (ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΜΠΟΥΓΑΣ)

10-09-2020

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ 11ης ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1922.

Η συνωμοτική κίνηση αξιωματικών στη Μικρά Ασία, κάτω από τη διεύθυνση του Συνταγματάρχου Νικολάου Πλαστήρα, είχε αρχίσει από τις αρχές του 1922. Αυτοί κινούνταν δραστήρια για τον προσεταιρισμό οπαδών και την ανατροπή της Κυβέρνησης, όταν θα παρουσιαζόταν η κατάλληλη ευκαιρία. Την κίνηση είχαν αρχίσει να προβάλουν και οι αντικυβερνητικές εφημερίδες.

Μετά τη δυσμενή εξέλιξη των επιχειρήσεων για τη Στρατιά της Μικράς Ασίας, από τη μεγάλη τουρκική επίθεση της 13ης Αυγούστου 1922, τα απομείναντα τμήματα αποχώρησαν από τη Μικρά Ασία και στις αρχές του Σεπτεμβρίου με πλοία μεταφέρθηκαν στη Χίο και Λέσβο. Από την πρώτη στιγμή της άφιξης του Ν. Πλαστήρα με το Απόσπασμά του στη Χίο, αντί της Σάμου, όπως είχε διαταχθεί από τον Αντιστράτηγο Διοικητή της Στρατιάς Πολυμενάκο, λόγω των συνωμοτικών ενεργειών του, είχαν επιταχυνθεί οι προπαρασκευαστικές ενέργεις των κινηματιών, με προσπάθεια προσεταιρισμού των κυβερνητών των πολεμικών πλοίων. Στις 9 Σεπτεμβρίου συγκροτήθηκε στη Χίο τριμελής επιτροπή από το Συνταγματάρχη Νικόλαο Πλαστήρα, το Συνταγματάρχη Παναγιώτη Γαρδίκα και τον Αντσυνταγματάρχη Μιλτιάδη Κοιμήση, η οποία έκρινε ότι επικεφαλής του κινήματος έπρεπε να τεθεί ο Διοικητής της ΙΙας Μεραρχίας Συνταγματάρχης Στυλιανός Γονατάς, γιατί ήταν ικανός αξιωματικός και το πρόσωπό του ενέπνεε εμπιστοσύνη στους περισσότερους από τους αξιωματικούς. Αυτός αποδέχθηκε την αρχηγία, με τον όρο ότι το κίνημα θα ζητούσε:

1. Παραίτηση του Βασιλέως Κωνσταντίνου υπέρ του Διαδόχου του Θρόνου Γεωργίου του Β΄. 2. Άμεση διάλυση της Εθνοσυνέλευσης.

3. Σχηματισμός υπερκομματικής Κυβέρνησης, η οποία θα ενέπνεε εμπιστοσύνη στους Συμμάχους και θα προέβαινε στη ταχεία διενέργεια αμερόληπτου δημοψηφίσματος, ώστε να αποφανθεί ο λαός για το πολίτευμα.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες εκδηλώθηκε το κίνημα τις πρωινές ώρες της 11ης Σεπτεμβρίου και επικράτησε αμέσως και σχεδόν αναίμακτα. Στις 12 Σεπτεμβρίου οι κινηματίες επιβιβάσθηκαν σε ατμόπλοια, τα οποία με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων απέπλευσαν για Πειραιά, ενώ το πρωί της 13ης Σεπτεμβρίου αεροπλάνο έρριπτε στην Αθήνα προκήρυξη του Αρχηγού του κινήματος:

<<Ο εν Μυτιλήνη και Χίω Στρατός και Στόλος μου ανέθεσαν αυθορμήτως την ηγεσίαν αυτών, όπως διατυπώσω εξ ονόματός των τας κάτωθι αξιώσεις, εν τη απολύτω πεποιθήσει ότι εις ταύτα είναι σύμφωνος και ο λοιπός Στρατός και Στόλος και ιδία ο Ελληνικός Λαός, προ ασημάντου μειοψηφίας, ουχί εξ ευγενών ελατηρίων αντιφρονούσης. Η σωτηρία της Πατρίδος επιβάλλει τας αξιώσεις μας ταύτας.

1. Παραίτησις του Βασιλέως χάριν της Πατρίδος υπέρ του Διαδόχου.

2. Άμεσος διάλυσις της Εθνοσυνελεύσεως.

3. Σχηματισμός Κυβερνήσεως αχρόου εμπνεούσης εμπιστοσύνην εις την Αντάντ, δια την ταχίστην και αμερόληπτον ενέργειαν εκλογών Εθνοσυνελεύσεως και την διαχείρισιν των εξωτερικών ζητημάτων, μέχρις ου ο λαός αποφασίσει τελικώς περί της τύχης του.

4. Άμεσος ενίσχυσις του Θρακικού Μετώπου.

Ας επικρατήσει και παρ΄ ημίν ο αγνός πατριωτισμός προς αποσόβησιν αλληλοσπαραγμού και ταχυτέραν έναρξιν του έργου της Εθνικής παλινορθώσεως, δι΄ης θα ανασταλή η πλήρης καταστοφή προς ην οψόμεθα και θα επιτευχθεί η σωτηρία της Πατρίδος>>.

Το βράδυ της 13ης Σεπτεμβρίου τα πλοία των κινηματιών κατέπλευσαν στο λιμάνι του Λαυρίου. Ταυτόχρονα απέστειλαν τελεσίγραφο προς την Κυβέρνηση εάν δέχεται τους όρους της προκήρυξης του Συνταγματάρχου Στυλιανού Γονατά, με προθεσμία για απάντηση μέχρι τις 22.00 ώρας της ίδιας ημέρας. Το τελεσίγραφο των κινηματιών παραλήφθηκε την ώρα, που συνεδρίαζε το Υπουργικό Συμβούλιο, προκειμένου να αποφασίσει τη στάση της Κυβέρνησης απέναντι στο κίνημα. Μετά από μακρά σύσκεψη αποφασίσθηκε η παραίτηση της Κυβέρνησης.

Την επομένη, 14 Σεπτεμβρίου, ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος, μη θέλοντας να γίνει αίτιος αδελφοκτόνου σύρραξης, υπέβαλε την παραίτησή του υπέρ του Διαδόχου Γεωργίου και απηύθυνε σχετικό διάγγελμα προς τον Ελληνικό λαό την ίδια ημέρα. Αμέσως μετά την παραίτησή του έγινε η ορκωμοσία του Βασιλέως Γεωργίου του Β΄. Ο Κωνσταντίνος με τη Βασίλισσα και τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας του αναχώρησαν από τον Ωρωπό τα μεσάνυκτα της 16ης Σεπτεμβρίου για το Παλέρμο της Σικελίας. Μετά την εξέλιξη αυτή τα πλοία με τους κινηματίες έπλευσαν από το Λαύριο στο Φάληρο. Η αποβίβαση άρχισε την επομένη και, με επικεφαλής τους ηγέτες του κινήματος, τα τμήματα παρήλασαν δια μέσου των κεντρικών οδών της Αθήνας και κατευθύνθηκαν στους στρατώνες τους. Την ίδια ημέρα η νέα Κυβέρνηση των κινηματιών με τηλεγράφημά της στον Ελευθέριο Βενιζέλο του εξέφραζε την πλήρη εμπιστοσύνη της και τον όριζε ως αντιπρόσωπο της στο εξωτερικό για τη διαχείριση του εθνικού ζητήματος.

ΠΗΓΗ: Επίτομη ιστορία της εκστρατείας στη Μικρά Ασία 1919-1922, της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.

Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας.

ΣΧΟΛΙΟ: Στους όρους ανάληψης της Αρχηγίας του κινήματος από τον Συνταγματάρχη Στυλιανό Γονατά και στην ριφθείσα προκήρυξή του μεταξύ των άλλων περιλαμβάνονταν, όπως παρατέθηκε πιο πάνω, ο σχηματισμός υπερκομματικής κυβέρνησης για την επίλυση του Εθνικού προβλήματος και η άμεση ενίσχυση του Θρακικού Μετώπου. Υλοποιήθηκαν αυτά; Ασφαλώς και όχι. Οι περισσότερες Μονάδες με τα πολεμικά πλοία κατευθύνθηκαν προς την Αθήνα. Αντί να γίνει μια Πανεθνική Σύσκεψη για τη διάσωση της Ανατολικής Θράκης οι κινηματίες ολιγώρησαν και έδωσαν προτεραιότητα στη δίωξη των πολιτικών αντιπάλων τους, την παράνομη δίκη και εκτέλεσή των. Παρότι εκθρονίσθηκε ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ο διορισθείς από τη νέα κυβέρνηση ως αντιπρόσωπός της Ελευθέριος Βενιζέλος, ο αγαπητός των Συμμάχων, ουδέν κατόρθωσε και συνέστησε στην Κυβέρνηση να αποδεχθεί τη συμφωνία των Συμμάχων με τους Τούρκους για παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στον Κεμάλ, που δεν είχε δυνατότητα, στερούμενος Πολεμικού Ναυτικού να την καταλάβει. Περισσότερα θα αναπτυχθούν σε ανάρτηση τις ποσεχείς ημέρες.