Συνεργάτις του Τσίπρα, η Ζωή Χαλιδιά.

Καύση των νεκρών και στάχτη στα μάτια μας

Της Ζωής Χαλιδιά

Όταν ο Μολότοφ πήρε διαταγή από το Στάλιν να οργώσει τη γη των Τατάρων, εκεί όπου υπήρχαν οι τάφοι τους, δεν κατάλαβε για ποιο λόγο έπρεπε να κάνει κάτι τέτοιο. Ο Στάλιν του εξήγησε λοιπόν ότι οι τάφοι είναι μνήμη.
Η ελληνική αριστερά αντιμετωπίζει, ως επί το πλείστον, ξεχωριστά την κοινωνική συμπεριφορά της από την ιδεολογία της. Πρόκειται για δύο διαδικασίες όπου δεν επιβεβαιώνει η μία την άλλη. Προσποιούμενη την ανιστόρητη (τα περισσότερα τελετουργικά είναι ειδωλολατρικές λατρευτικές πρακτικές που ενσωμάτωσε ο ιουδαϊσμός), συνεχίζει να οδηγείται εις γάμου κοινωνία, να βαφτίζει και να θάβει υπό τις ευλογίες της εκκλησίας. Η στάση αυτή αντανακλά την αδύναμη διάθεσή της για ρήξη με το θρησκευτικό κατεστημένο, φυσικό επόμενο αφού δεν έχει ξεμπερδέψει η ίδια μέσα της με τη θρησκευτική πίστη. Η θρησκεία στηρίζεται στην ενοχή, έχει τις ρίζες της στον φόβο του πατέρα κατά την παιδική ηλικία. Ο προσωπικός Θεός δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας υπερυψωμένος πατέρας ή, όπως λέει ο Φρόιντ, μια καλή νεύρωση, από την οποία δεν γλιτώνει ούτε η ελληνική αριστερά. 

Πώς θα αντιδράσει άραγε το σύνολο της κοινωνίας στην καύση των νεκρών της; Η τροπολογία που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή*, δεν θα έχει αντίπαλο δέος την εκκλησία όπως νομίζουμε ή τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα όπως μας αρέσει να πιστεύουμε.
Θα προσκρούσει στις ισχυρές ψυχολογικές μας αντιστάσεις, προϊόντα ενοχών, κι οι ενοχές ως γνωστό δεν έχουν λογική.
Είναι γεγονός ότι ο θάνατος δεν αφορά τους ανθρώπους που φεύγουν αλλά τους ζωντανούς.
«Ουδέν προς ημάς ο θάνατος» λέει ο Επίκουρος. Με αυτή την έννοια τίποτα δεν γίνεται για τους εκλιπόντες. Όμως η ζωή είναι πιο πολύπλοκη απ’ ό,τι φαίνεται, γι’ αυτό έχουμε ανάγκη την αυταπάτη, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η ταφόπλακα. Θέλουμε να διατηρήσουμε την ύπαρξη του ανθρώπου ζωντανή μέσω ενός συμβόλου. Η ταφόπλακα είναι η ένοχη μνήμη. Υπάρχει για να θυμίζει. Αλλά γιατί είναι ένοχη και γιατί πρέπει να υπάρχει να μας θυμίζει; Γιατί το ασυνείδητο μας παροτρύνει να ξεχάσουμε τους νεκρούς για να ζήσουμε. Αυτή η φυσική ροπή στη λήθη, αυτό το ένστικτο αυτοσυντήρησης, μας προκαλεί ενοχή, έτσι, σε επίπεδο συνείδησης, αρνούμαστε τη λήθη στον εαυτό μας και ζούμε για να τους θυμόμαστε.
Δεν έχουν λοιπόν τα λείψανα των νεκρών την ανάγκη μας, εμείς τα έχουμε ανάγκη. Μέσω αυτών επιδιώκουμε να διατηρήσουμε την ύπαρξη των εκλιπόντων ζωντανή, δίνοντάς τους μια φαντασιακή παράταση ζωής. Η δυσαναπλήρωτη εικόνα (πατεράδες, μανάδες, παππούδες…) πρέπει να υπάρχει για να ελέγχει την ηθική μας αξία. Για να μετανιώνουμε μπροστά στην εικόνα τους. Αναμένουμε σε αυτούς… Όχι από αγάπη αλλά από ενοχή. Συγχέουμε την αγάπη μας για τους αποθανόντες με το αν τους ξεχάσουμε ή όχι μετά το θάνατό τους. Ενώ καθόλου δεν σημαίνει ότι αν τους ξεχάσουμε μετά θάνατον δεν τους αγαπούσαμε εν ζωή.
Με την καύση και το διασκορπισμό της τέφρας καταργείται το τοτέμ που λέγεται ταφόπλακα, καταργείται το τοτέμ που λέγεται σώμα και εξύψωση της ψυχής στο επέκεινα, το ταμπού της ύπαρξης μετά θάνατο και βεβαίως καλείται ο άνθρωπος να προσηλωθεί στη ζωή και όχι στο θάνατο. Ας το βάλουμε καλά στο μυαλό μας. Αυτό που μένει από τους αποθανόντες είναι το έργο τους και μόνο αυτό. Σκορπίζοντας την τέφρα μας στους τέσσερις ορίζοντες, καλούμε τους ζώντες να συνεχίσουν να ζουν ανεξάρτητα από τη μη ύπαρξη προστάτη, αγαπημένου προσώπου και προηγούμενης ζωής. Και τι θα γίνει; Δεν θα έχουμε ιερά και όσια; Όχι δεν θα έχουμε. Θα έχουμε τη γνώση που στο τέλος τέλος όπως λέει ο Φρόιντ δεν είναι αυταπάτη. «…Η επιστήμη μας δεν είναι αυταπάτη. Θα ήταν αυταπάτη να πιστεύαμε ότι θα μπορούσαμε να πάρουμε από αλλού ό,τι αυτή δεν μπορεί να μας δώσει».

* Η συγκεκριμένη διάταξη μάλλον αφορά στους πολίτες (μετανάστες) διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων, παρά είναι μια εναλλακτική πρόταση στην ελληνική κοινωνία. Έχει τέτοιους όρους και θέτει τέτοιες προϋποθέσεις ώστε πρόκειται για ένα συμβιβασμό μεταξύ εκκλησίας και κράτους.