Στις 11/4/1943 ο ΕΛΑΣ, μετά από απόφαση του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, συνέλαβε 5 αξιωματικούς της ΠΑΟ στον Αυγερινό Κοζάνης. Εκτέλεσε μετά από λίγες μέρες τους 4. Τους Πόρτη, Μπουλογιάννη, Μάτζιο και Αγγελόπουλο. 'Ηταν η πρώτη πράξη εμφυλίου πολέμου σε όλη την Ελλάδα.

Αμαλία

@4fABkkc5xTv2aek

21 Ιανουαρίου 1944: οι ηγέτες της ΠΑΟ αποφασίζουν την διάλυση της οργάνωσης, για να μην αναγκαστούν να συνεργαστούν με τους Γερμανούς! Η εθνική αντιστασιακή οργάνωση ΥΒΕ (Υπερασπιστές Βορείου Ελλάδος), που το καλοκαίρι του 1942 μετονομάστηκε σε ΠΑΟ (Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση), ιδρύθηκε στην Μακεδονία δύο μήνες μετά τις απαρχές της γερμανικής κατοχής, από τους ταγματάρχες Ιωάννη Παπαθανασίου, Ευάγγελο Δόρτα και Θωμά Μπάρμπα και τον λοχαγό Αναστάσιο Σακελλαρίδη. Τα μέλη της ήταν κυρίως αξιωματικοί του Στρατού και της Χωροφυλακής.

Στις αρχές, λόγω έλλειψης οπλισμού, τα μέλη της ΥΒΕ περιορίστηκαν στην αντιμετώπιση της βουλγαρικής προπαγάνδας (με διασπορά προκηρύξεων) και στην φυγάδευση στην Αίγυπτο όσων Βρετανών είχαν ξεμείνει στην κατεχόμενη Ελλάδα. Εκπρόσωπος της οργάνωσης, είχε επισκεφθεί τον πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο (λίγο πριν φύγει για το Κάιρο), ζητώντας την μεσολάβησή του, για να εφοδιαστεί η οργάνωση με όπλα και λοιπά εφόδια για ένοπλο αγώνα. Πράγματι, στις αρχές του 1943, στάλθηκε από το Συμμαχικό Στρατηγείο στην Μακεδονία ο αξιωματικός Δημήτριος Παλαμίδης, ο οποίος εφοδίασε την ΠΑΟ με χρήματα για την αγορά οπλισμού, ασυρμάτους, αλλά και έγγραφο της κυβέρνησης του Καΐρου, που αναγνώριζε επισήμως την ΠΑΟ ως αντιστασιακή οργάνωση. Έτσι, κατέστη δυνατή η ίδρυση ανταρτικών ομάδων, που βγήκαν στα βουνά το καλοκαίρι του 1943. Η εμφάνιση των ανταρτών της ΠΑΟ θορύβησε τους ιθύνοντες του ΕΑΜ, που δεν ήθελαν να υπάρχει στην χώρα άλλο ένοπλο σώμα εκτός από τον ΕΛΑΣ, για να καταλάβουν την εξουσία όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί. Στην αρχή, διέδιδαν ότι δήθεν η ΠΑΟ συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Όταν είδαν ότι η προπαγάνδα τους πάει στο βρόντο, άρχισαν τις ένοπλες επιθέσεις κατά των ομάδων της ΠΑΟ. Τον Αύγουστο του 1943, με παρέμβαση του Βρετανού συνδέσμου, Νίκολας Χάμμοντ, υπεγράφη ανακωχή μεταξύ ΠΑΟ και ΕΑΜ. Ωστόσο, ο ΕΛΑΣ δεν τήρησε την συμφωνία και σύντομα επανέλαβε τις επιθέσεις εναντίον της ΠΑΟ, με μεγαλύτερη σφοδρότητα από πριν. Τον Οκτώβριο, οι Βρετανοί σύνδεσμοι επιχείρησαν να παρέμβουν ξανά, για παύση των εχθροπραξιών, αλλά συνάντησαν αδιαλλαξία από την πλευρά του ΕΛΑΣ, που χαρακτήριζε την ΠΑΟ “προδοτική οργάνωση”, η οποία έπρεπε οπωσδήποτε να διαλυθεί! Εν τέλει, οι Βρετανοί εγκατέλειψαν την ΠΑΟ, αποκλείοντας την από ρίψεις όπλων και υλικού, ενώ η οργάνωση δεχόταν μαζικές επιθέσεις από τον ΕΛΑΣ και πολεμούσε ταυτοχρόνως κατά των Βουλγάρων και των Ιταλών. Στις αρχές του 1944, οι περισσότερες ανταρτικές ομάδες της ΠΑΟ είχαν διαλυθεί και οι άνδρες τους είχαν επιστρέψει στα χωριά τους. Αλλά, δεν ήταν τόσο απλά τα πράγματα... Η “φιλοσοφία” του ΕΛΑΣ ήταν η εξής: όποιος είχε ενταχθεί μια φορά σε ένοπλη μη κομμουνιστική ομάδα, για οποιονδήποτε λόγο κι αν αποχώρησε, θα μπορούσε να το ξανακάνει, υπό κάποιες άλλες συνθήκες. Γι’ αυτό, είχε δύο επιλογές: ή να ενταχθεί στον ΕΛΑΣ ή να ζει με τον φόβο ότι αυτός και τα μέλη της οικογενείας του, θα εξοντωθούν από τον ΕΛΑΣ. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύθηκαν οι Γερμανοί, οι οποίοι προσέγγισαν τους τοπικούς οπλαρχηγούς της ΠΑΟ, προτείνοντάς τους να διατηρήσουν τις ομάδες τους και να τους δοθεί οπλισμός για να προστατευθούν από τον ΕΛΑΣ. Επίσης, τους υποσχέθηκαν ότι θα στείλουν στρατεύματα στην περίπτωση που ο ΕΛΑΣ επιτεθεί στα χωριά τους. Στις 21 Ιανουαρίου 1944 αυτοδιαλύθηκε και το τελευταίο μεγάλο ένοπλο σώμα της ΠΑΟ, επικεφαλής του οποίου ήταν ο ενωματάρχης της Χωροφυλακής Κωνσταντίνος Μήτσου, καθώς είχε μείνει χωρίς πυρομαχικά. Προηγουμένως, ο Μήτσου είχε αρνηθεί γερμανική πρόταση για ανεφοδιασμό του με όπλα και πυρομαχικά. Έτσι, η Διοικούσα Επιτροπή της ΠΑΟ αποφάσισε την αυτοδιάλυση της οργάνωσης. Επίσης, απαγόρευσε στα μέλη της την προμήθεια οπλισμού από τους Γερμανούς και τη χρήση του ονόματος ΠΑΟ από οποιαδήποτε ένοπλη ομάδα. Τα συμπεράσματα δικά σας! Πηγές: Αθανάσιος Φροντιστής, «Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωσις, ιστορία και προσφορά της εις την Εθνικήν Αντίστασιν 1941 – 1945». «Οι άλλοι Καπετάνιοι», σε επιμέλεια Νίκου Μαραντζίδη