Ο Στάθης Καλύβας

...

Ο Παπανδρέου μιλούσε εναντίον της σοσιαλδημοκρατίας. Ελεγε ότι υπάρχει ένας τρίτος δρόμος ανάμεσα στον κομμουνισμό και τη σοσιαλδημοκρατία. Και μην ξεχνάς, όπως έλεγε και ο Ηλίας Ηλιού, αν και δεν θυμάμαι την ακριβή του φράση, ότι ο Παπανδρέου είναι υπερεπαναστάτης, είναι πιο αριστερός από την Αριστερά. Οταν εμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1974 ο Παπανδρέου δημιούργησε τρομερό κύμα ενθουσιασμού γιατί είχε αυτόν τον πάρα πολύ έντονο ριζοσπαστικό λόγο. Και όλη η πολιτική του Παπανδρέου από το ’81 και μετά βασίστηκε στη λεηλασία των ψήφων της Αριστεράς, χρησιμοποιώντας τον μπαμπούλα της Δεξιάς. Κάθε φορά που έρχονταν οι εκλογές ξεχνούσε τις πολιτικές του που δεν έβρισκαν σύμφωνη την Αριστερά, έφερνε το φάσμα της Δεξιάς στο προσκήνιο και ξαφνικά οπαδοί του ΚΚΕ ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ, με αποτέλεσμα να έχει καθηλωθεί ουσιαστικά η κομμουνιστική Αριστερά σε χαμηλότερα ποσοστά. Και αυτό υπήρξε η δυναμική που οδήγησε στον πρώτο Συνασπισμό του 1988-89 και στη σύγκλιση τελικά.

...

Δεν ήταν μόνο ο δανεισμός και το ότι ξέφυγε το πράγμα. Ηταν ότι από το ’81 και μετά αποσαθρώνονται οι θεσμοί. Δηλαδή μέτρα τα οποία παραβλέπουμε, όπως η κατάργηση των γενικών διευθυντών στη Δημόσια Διοίκηση, η πλήρης μετατροπή της Δημόσιας Διοίκησης και του Στρατού, της Αμυνας, σε πελατειακό μηχανισμό. Το ότι έχεις συνδικαλιστές παντού, όλα αυτά τα πράγματα διέλυσαν την ικανότητα του κράτους να μπορεί να αντιμετωπίζει τέτοιες καταστάσεις.

...

Η κομμουνιστική Αριστερά εμπότισε τη συνείδησή μας και τάισε τη σχιζοφρένεια

Ο ρόλος του ΚΚΕ και της ΚΝΕ.

Σ.Κ.: Το ΚΚΕ, η ΚΝΕ για την ακρίβεια, ήταν ένα είδος Μεγάλης του Γένους Σχολής. Πέρασαν δεκάδες χιλιάδες νέοι, εκπαιδεύτηκαν, πήραν ιδέες, απέκτησαν ένα DNA το οποίο όταν φεύγεις από εκεί σου μένει. Σου μένουν κάποια πράγματα. Αλλα καλά, άλλα άσχημα. Μην υποτιμάμε την κοινωνική συμβολή της κομμουνιστικής Αριστεράς.

Να σου πω ένα άλλο παράδειγμα. Πήγα τις προάλλες και είδα την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα». To «Ματαρόα» ήταν το πλοίο που πήρε ένα μεγάλο αριθμό νέων Ελλήνων διανοουμένων με υποτροφίες του γαλλικού κράτους το 1945. Πήγαν στη Γαλλία και οι περισσότεροι μεγαλούργησαν. Ετσι έφυγαν ο Αξελός, ο Καστοριάδης, πολλοί. Αυτό που κατάλαβα από την παράσταση είναι ότι από την αρχή μέχρι το τέλος βασίζεται σε μια εκδοχή του Εμφυλίου, στην οποία συγκρούονται μόνο δύο πλευρές: οι καλοί, που είναι οι αντιστασιακοί, οι πολεμιστές, οι αγωνιστές, και οι άλλοι, που είναι οι δωσίλογοι, οι μαυραγορίτες, οι προδότες. Αυτό το πολύ απλοϊκό και αναληθές σχήμα βρίσκεται παντού στον χώρο των τεχνών. Εχει περάσει μέσα σχεδόν στο υποσυνείδητο πάρα πολλών ανθρώπων.

Οτι η Αριστερά εκπροσωπεί κάτι ηρωικό, κάτι καλό, παρότι μπορεί να έχει ατυχίες. Δεν έγινε ποτέ στην Ελλάδα μια «προσγείωση», να πούμε ότι όλα αυτά τα χρόνια υποστηρίζαμε ένα καθεστώς, τη Σοβιετική Ενωση, το οποίο ήταν εγκληματικό. Ακόμα σου λένε σήμερα όλοι αυτοί: «Οχι, αυτή είναι η θεωρία των δύο άκρων, δεν μπορείς να εξισώνεις τον κομμουνισμό που είχε καλές προθέσεις με τον ναζισμό και τον φασισμό, δεν είναι τα ίδια πράγματα».

Τη στιγμή που ο κομμουνισμός σε όλες του τις εκδοχές ήταν πραγματικά ένα καθεστώς χειρότερο από αυταρχικό. Δεν έγινε ποτέ αυτή η παραδοχή. Και από εκεί τσιμπάει και πολύ το φιλοπουτινικό αίσθημα. Οπότε, με αυτή την έννοια, θα έλεγα ότι η κομμουνιστική Αριστερά εμπότισε τη συνείδησή μας και τάισε αυτή τη σχιζοφρένεια.

Δ.Δ.: Μην ξεχνάς όμως ότι πολλοί άνθρωποι, ένας από αυτούς ο Μανόλης Αναγνωστάκης, μεγάλος ποιητής, δεν πίστεψαν ποτέ στο σοβιετικό μοντέλο. Πιστεύανε ότι όλη αυτή η ιστορία της Εθνικής Αντίστασης ήταν ένας ηρωισμός που δεν θα κατέληγε να γίνει η Ελλάδα Σοβιετική Ενωση.

Σ.Κ.: Ποιος είναι όμως πιο αντιπροσωπευτικός; Διάβαζα μια παλιά συνέντευξη του Μενέλαου Λουντέμη, ο οποίος με τη Μεταπολίτευση είχε μόλις γυρίσει από την Ανατολική Ευρώπη. Και ο οποίος κοίταζε γύρω του και έλεγε «έχουν παρακμάσει τα ήθη στην Ελλάδα, πώς ζείτε έτσι; Είστε όλοι χίπηδες», ας πούμε, με τον τρόπο του.

Ο Μενέλαος Λουντέμης έχει πολύ μεγαλύτερη επιρροή στη συνείδηση του Ελληνα απ’ ό,τι ο Μανόλης Αναγνωστάκης. Ο Μανόλης Αναγνωστάκης είναι ο Σημίτης του πνεύματος, κατάλαβες; Ο Μενέλαος Λουντέμης είναι ο Πολάκης του πνεύματος.