δημογραφικά Ελληνισμού

 

Σωκράτης Πουλής

@@@>>..GIA OLOUS TOUS GIGENIS MAKEDONES..<<@@@

05-01-2020

Κάποιοι λένε ότι «ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΑΝ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΤΟ 1923...».

Σας παρουσιάζω σήμερα ένα σπάνιο χάρτη που αποδεικνύει ότι όχι απλώς υπήρχαν Έλληνες στο μείζον τμήμα της ιστορικής Μακεδονίας, που συμπεριλήφθηκε στο ελληνικό κράτος μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, αλλά αυτοί ήταν και η πλειοψηφική εθνική ομάδα της περιοχής όπως καταγράφεται το 1915 !

CARTE ETHNOGRAPHIQUE DE LA MACEDOINE GRECQUE REPRESENTANT LA REPARTITION ETHNIQUE AU MOIS D’AOUT 1915

Ένας εξαιρετικά σπάνιος και μεγάλων διαστάσεων χάρτης της περιοχής της μείζονος Μακεδονίας που περιλαμβάνεται στην ελληνική επικράτεια, περιγράφει αναλυτικότατα την εθνοτική σύνθεση κάθε πόλης, κωμόπολης και χωριού. Δημιουργήθηκε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και συγκεκριμένα το 1915, 2 μόλις χρόνια μετά την απελευθέρωση της περιοχής από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά από 500 και πλέον χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας, και 8 χρόνια πριν από την ελληνοτουρκική Ανταλλαγή Πληθυσμών του 1923. Είναι ο μεγαλύτερος (διαστάσεις: 1,85x0,90 μ.) και ο πλέον εκλεπτυσμένος χάρτης που δημιουργήθηκε την εποχή εκείνη σε σχέση με όλους τους άλλους εθνογραφικούς χάρτες της Μακεδονίας. Εκδόθηκε στην Αθήνα και αποσκοπούσε στο να δείξει ότι ενώ η περιοχή ήταν δημογραφικά σύνθετη, οι Έλληνες αποτελούσαν την κυρίαρχη εθνική ομάδα σε αυτήν την περιοχή, επομένως θα έπρεπε δικαίως να παραμείνει στην Ελλάδα. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος εξάλλου βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη και τίποτε δεν ήταν βέβαιο ως προς το μέλλον και αυτής της περιοχής των Βαλκανίων.

Ο χάρτης είναι εξαιρετικά σπάνιος. Η έκδοση αυτή ήταν ιδιαίτερα δαπανηρή και θα μπορούσε να τυπωθεί μόνο σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων. Έχει εντοπιστεί να σώζεται μόνο ένα αντίτυπο σήμερα, το οποίο βρίσκεται στη Συλλογή Μανόλη Τριανταφυλλίδη στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι επίσης γνωστό και ένα άλλο αντίτυπο του χάρτη (σε πολύ κακή κατάσταση) σε μια ιδιωτική συλλογή στην Κωνσταντινούπολη, ενώ φαίνεται να υπάρχει και ένα ακόμη αντίτυπο που βρίσκεται σε τουρκικό ίδρυμα.

Από τη δεκαετία του 1890 έως τη δεκαετία του 1920 πολλοί εθνογραφικοί χάρτες της Μακεδονίας, ή τμήματα αυτής, δημοσιεύθηκαν σε μέρη όπως η Αθήνα, η Κωνσταντινούπολη, η Σόφια, το Παρίσι και το Λονδίνο. Αυτοί οι χάρτες χρηματοδοτήθηκαν μερικές φορές στο πλαίσιο της «πνευματικής προπαγάνδας» από κάποια εθνική ομάδα της μιας ή της άλλης περιοχής ή και από ξένες, εξωτερικές δυνάμεις που ήθελαν να εμπλακούν στο ζήτημα με κάποιο τρόπο.

Ωστόσο, ο παρών χάρτης ξεχωρίζει όχι μόνο γιατί είναι ο μεγαλύτερος από όλους σε διαστάσεις, αλλά και γιατί είναι ο πιο λεπτομερής και εκλεπτυσμένος σε σχέση με όλα τα αντίστοιχα έργα. Ο χάρτης καταγράφει την πληθυσμιακή κατάσταση στην ελληνική Μακεδονία σε μια κρίσιμη ιστορική συγκυρία, τον Αύγουστο του 1915, όταν οι δυνάμεις της Αντάντ βρισκόταν στη διαδικασία να καταστήσουν την περιοχή σημαντικό επιχειρησιακό θέατρο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Αν και κάποιοι Τούρκοι και Βούλγαροι κάτοικοι της περιοχής είχαν ήδη μεταναστεύσει, η παραδοσιακή δημογραφική σύνθεση της περιοχής ήταν ακόμη σε μεγάλο βαθμό απαράλλακτη.

Ο χάρτης εικονίζει όλη την ελληνική Μακεδονία, από τις Πρέσπες, στα δυτικά, μέχρι τις ακτές του Αιγαίου και τα όρια της Θράκης, στα ανατολικά. Η Βουλγαρία εμφανίζεται στα βορειοανατολικά, ενώ η Σερβία βρίσκεται στα βόρεια και βορειοδυτικά. Ο τίτλος του χάρτη είναι στη γαλλική γλώσσα, και τα τοπωνύμια αποδίδονται με τη χρήση λατινικών χαρακτήρων, καθώς ο στόχος είναι να γίνει κατανοητός ο χάρτης από ένα διεθνές κοινό. Οι ακτές, τα ποτάμια, οι λίμνες και τα βουνά καταγράφονται και αυτά, ενώ όλοι οι σιδηρόδρομοι και οι κύριοι δρόμοι είναι επίσης οριοθετημένοι.

Κάθε πόλη, κωμόπολη και χωριό φέρει την αντίστοιχη ένδειξη και, αντιστοίχως, το Υπόμνημα του χάρτη, πάνω αριστερά («Legende»), εξηγεί τις δημογραφικές πληροφορίες που συνοδεύουν τη σήμανση κάθε οικισμού. Οι «Έλληνες» είναι με μπλε χρώμα, οι «Σλαβόφωνοι» (στη συντριπτική τους πλειονότητα φιλικοί προς τους Έλληνες), στον χάρτη είναι με πράσινες και μπλε ρίγες, και οι «Βούλγαροι» εμφανίζονται με πράσινο χρώμα. Με τον όρο «Μωαμεθανοί» (με χρώμα πορτοκαλί) καταγράφονται στην κεντρική και ανατολική περιοχή οι Τούρκοι, ενώ στα δυτικά οι Αλβανοί. Τέλος, οι Εβραίοι (που ζουν κυρίως στις πόλεις) καταγράφονται όχι με κάποιο χρώμα αλλά με το άστρο του Δαβίδ.

Κάθε οικισμός εμφανίζεται και οπτικά, αναλόγως των κατοίκων κάθε εθνοτικής κοινότητας, με κουτιά, τρίγωνα και τετράγωνα διαφόρων μεγεθών, ανάλογα με την έκτασή του, όπως εξηγείται και στο Υπόμνημα του χάρτη (μια απλή γραμμή αντιπροσωπεύει 25 άτομα, ενώ ένα τετράγωνο πλευράς 8 χιλ. αντιπροσωπεύει 1.000 άτομα). Ο χάρτης αποκαλύπτει ότι η δημογραφική κατανομή είναι αρκετά ανάμεικτη παντού, αν και ορισμένες συγκεντρώσεις είναι εμφανείς. Οι Έλληνες είναι γενικά οι κυρίαρχοι αριθμητικά στο σύνολο της περιοχής, με ιδιαίτερα ισχυρή συγκέντρωση στις παράκτιες περιοχές, στα δυτικά και στα κεντρικά μέρη της Μακεδονίας. Ωστόσο, υπάρχουν και πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις Αλβανών στα δυτικά. Η περιοχή βόρεια της Καβάλας είναι κυρίως τουρκική ως προς τη σύνθεση του πληθυσμού.

Ο χάρτης επίσης παρουσιάζει τη δημογραφική σύνθεση και διάφορων περιοχών έξω ​​από τα ελληνικά σύνορα, προς βορρά, και ιδιαίτερα την περιοχή του Μοναστηρίου, στην οποία επίσης υπερισχύει κατά πολύ το ελληνικό στοιχείο.

Ο εβραϊκός πληθυσμός της ελληνικής Μακεδονίας φαίνεται να συγκεντρώνεται μόνο σε 4 πόλεις (Καστοριά, Καβάλα, Σέρρες, Θεσσαλονίκη). Στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν περίπου 65.000 Εβραίοι κάτοικοι έναντι 85.000 Ελλήνων, 25.500 Τούρκων και άλλων 8.300 συνολικά, διαφορετικής προέλευσης.

Ο χάρτης γενικά βασίζεται σε αξιόπιστα δεδομένα που είχαν συλλέξει οι πολιτικές αρχές και στόχος της έκδοσής του ήταν, όπως προαναφέρθηκε, να αποδείξει εντυπωσιακά, σε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτιού και με φωτεινά χρώματα, ότι, ενώ η Μακεδονία ήταν πράγματι μια περιοχή με εθνική ανομοιομορφία, ήταν σαφώς μια ελληνική κατά πλειοψηφία χώρα που έπρεπε να παραμείνει στην επικράτεια του ελληνικού κράτους. Εξάλλου, με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ενώ η Ελλάδα είχε κρατήσει ουδέτερη στάση, υπήρχε βάσιμος φόβος από τους Έλληνες ηγέτες ότι οι γειτονικές χώρες επικαλούμενες την ύπαρξη μειονοτήτων στην Ελλάδα (Μουσουλμάνων Τούρκων ή Αλβανών, Σλαβοβούλγαρων κ.λπ.) ήταν πιθανό να επιτεθούν στην Ελλάδα για να αποσπάσουν τμήματα της ελληνικής επικράτειας. Επομένως η διεθνής γνώμη έπρεπε να είναι ενημερωμένη για την πληθυσμιακή κατάσταση της περιοχής αυτής.