Ioannis Bougas

Μπεζεστένι –Τόπος Θυσίας- το 2017 και Σήμερα!

Η Δημαρχία Οιχαλίας, με έδρα τον Μελιγαλά και Δήμαρχο από το 2019 την κ. Παναγιώτα Γεωργακοπούλου. έχει εγκαταλείψει δύο από τους κυρίους Τόπους Θυσίας πατριωτών στον Μελιγαλά, το Μπεζεστένι και την Πηγάδα!

Το Μπεζεστένι, ένας περιτοιχισμένος χώρος με μερική κεραμιδοσκεπή, όπου στις 15/9/1944 συγκεντρώθηκαν χιλιάδες κρατούμενοι, βασανίσθηκαν, δεκάδες εσφάγησαν, ενώ εκει για 5 ημέρες επιλέγονταν τα πάνω από 1.500 θύματα που οδηγήθηκαν δεμένα στην Πηγάδα και κατακρεουργήθηκαν, έχει γίνει τα τελευταία χρόνια πάρκιν για τα απορριμματοφόρα οχήματα της Δημαρχίας και παρουσιάζει μορφή σκουπιδότοπου (η πρώτη φωτογραφία είναι από το 2017 και οι υπόλοιπες από την 15/9/2024). Ως Τόπος Θυσίας κατά την Γενοκτονία του Μελιγαλά, η Πολιτεία οφείλει να σέβεται το Μπεζεστένι και να το διατηρεί τουλάχιστον καθαρό και να θέσει μιά επιγραφή που να καταγράφει τι συνέβη εκει στις 15-20 Σεπτεμβρίου 1944.

Σημειωτέον ότι από τον προηγούμενο Δήμαρχο Οιχαλίας είχε γίνει το 2017 πρόταση ανακατασκευής του κτηρίου μέσω ΕΣΠΑ, ώστε να αξιοποιηθεί για τις παρακάτω χρήσεις: α) Βιβλιοθήκη- αναγνωστήριο. β) Φιλαρμονική - χώρος για μαθήματα. γ) Στέγαση των χορευτικών συλλόγων. δ) Συνεδριακό κέντρο. ε) Διαδραστική προβολή διαδικασίας ελαιοπαραγωγής/ ελαιοκαλλιέργειας “από το χωράφι στο πυρηνελαιουργείο” καθώς και εκθετήριο προϊόντων της περιοχής με έμφαση στο ελαιόλαδο. στ) Αίθουσα προβολών Μαρίας Κάλλας καθώς και των χώρων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και των αξιοθέατων της περιοχής του Δήμου Οιχαλίας. ζ) Καφέ-αναψυκτήριο για την υποστήριξη του χώρου.

Το σχέδιο παρατίθεται στο πρώτο σχόλιο, όπου φαίνεται και το Μπεζεστένι όπως ήταν το 2017. Στα σχέδια της παρούσης Δημάρχου δεν υπάρχει καμία αναφορά στο Μπεζεστένι.

Όμως, και ο κύριος Τόπος Θυσίας, ο χώρος του μνημείου της Πηγάδας, δείχνει απόλυτη εγκατάλειψη, ενώ ο υψηλός Σταυρός κινδυνεύει με κατάρευση στην βάση του, λόγω της χρόνιας απουσίας συντήρησης. Ειδικά για τον Σταυρό, η κ. Δήμαρχος προχθές με επιτίμησε για το ενδιαφέρον μου, λέγοντάς μου ότι «δεν είσθε μηχανικός, δεν μπορείτε να έχετε γνώμη για την κατάσταση του Σταυρού!». Όμως, το 2022 ή 2023 η Περιφέρεια Πελοποννήσου είχε κρίνει ότι ο Σταυρός χρειάζεται επισκευή στην βάση του και καθαρισμό των σοφάδων που έχουν φουσκώσει. Ο τότε περιφερειάρχης είχε εγκρίνει ποσόν 20.000 ευρώ προς την Δημαρχία Οιχαλίας για την εκτέλεση μελέτης από μηχανικό για τις αναγκαίες επισκευές. Παρότι και μηχανικός της Δημαρχίας συμφώνησε να γίνει η μελέτη, με υπαιτιότητα της κ. Δημάρχου, αυτή η μελέτη δεν έγινε ποτέ. Αντ’ αυτού η κ. Δήμαρχος απευθύνθηκε σε εργολάβο, ο οποίος σύμφωνα με τις πληροφορίες μου είναι επαγγελματίας ελαιοχρωματιστής, για να εκτελέσει απ’ ευθείας τις επισκευές. Επειδή ο εν λόγω εργολάβος έκρινε το ποσόν των 20.000 ευρώ ανεπαρκές, το έργο δεν έγινε ποτέ!

Ακολουθούν:
1. Αποσπάσματα από το έργο μου «Ματωμένες Μνήμες 1940-45» με αναφορές στο Μπεζεστένι, και

2. Επιστολή μου προς την Δήμαρχο Οιχαλίας της 9/8/2024

«...(Στις 15 Σεπτεμβρίου 1944) Ὅλοι οἱ κάτοικοι -ταγματασφαλίτες καί μή- πού βρίσκονταν στόν Μελιγαλά, ἀνεξαρτήτως φύλλου καί ἡλικίας, διετάχτησαν μέ τηλεβόες καί χωνιά νά συγκεντρωθοῦν σέ συγκεκριμένα σημεῖα τῆς πόλης. Τίς πόρτες τῶν σπιτιῶν τους, τούς εἶπαν νά τίς ἀφήσουν ἀνοικτές, προφανῶς γιά νά διευ­κολύνουν τήν ἔρευνά τους γιά ἀνθρώπους κρυμμένους ἀλλά καί γιά τό πλιάτσικο. Ἀρχικά, δυό ἦταν οἱ χῶροι συγκέντρωσης, τό Μπεζεστένι καί “οἱ μουριές τοῦ Δεληγιάννη”.[...] Τά χαράματα τῆς ἑπομένης, τό Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου, ὅλοι οἱ φυλακισμένοι στά διάφορα κτήρια τῆς πόλης ὁδηγήθηκαν ἀπό τούς ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ στό Μπεζεστένι. [...]Τό πρωΐ τῆς 16ης Σεπτεμβρίου, σχηματί­σθηκε Ἐπιτροπή ἀπό τους: Βασίλη Μπράβο, Στάθη Καναβό, Τάκη Δορκοφίκη, Πανταζή Φράγκο, Γιάννη Καραμούζη, Ἠλία Δεδούση, καί Στέλιο Διακουμογιαννόπουλο, γιά νά ἐπιλέξουν ποιούς νά ἐκτελέσουν καί ποιούς νά ἀπολύσουν.[...] Τήν ὥρα πού μερικοί ἀπολύονταν, ἄλλοι ἐκτελοῦνταν ἀδιακρίτως μέσα στό Μπεζεστένι ἤ γύρω ἀπ'αὐτό. Ἐκεῖ δολοφονήθηκε μέ φρικιαστικό τρόπο ὁ πρόεδρος τῆς Κοινότητας, ὁ δικηγόρος Ἀλκιβιάδης Παπαδόπουλος. Τά τοπικά στελέχη τοῦ ΕΑΜ φαίνεται ὅτι θέλησαν νά τόν χρησιμοποιήσουν γιά νά τρομοκρατήσουν τούς ὑπόλοιπους κρατούμενους. Πρῶτα, ἔβαλλαν ἀντάρτες νά τόν βασανίσουν ἄγρια καί ποικιλοτρόπως ἐμπρός στά μάτια ὅλων, μέχρι πού ἔπεσε κάτω λιπόθυμος. Ὅταν συνῆλθε, ἔστειλαν μερικούς νά φέρουν πέτρες καί διέταξαν τούς κρατούμενους νά τόν λιθοβολήσουν. Γιά μερικά λεπτά, καί παρά τίς προτροπές τῶν ἀνταρτῶν, κανείς δέν ἐκινεῖτο. Ὅταν ὅμως ἕνας, ὁ Γιώργης Π., ἔκανε τήν ἀρχή οἱ πέτρες ἄρχισαν νά πέ­φτουν βροχή πάνω στόν ἄτυχο οἰκογενειάρχη, ὥσπου τόν ἄφησαν αἱματο­βαμμένο καί ἄψυχο. Πρόλαβε καί εἶπε:

- “Και σύ ρέ Γιώργη!”.

Ἔξω ἀπό τό Μπεζεστένι, δεμένος σέ ἕνα εὐκάλυπτο, βασανίστηκε μέ μαχαίρια ἀπό τούς ἀντάρτες (χάραζαν τό κορμί του (!)) καί σφάγηκε ὁ Λυκοῦργος Καρβέλης, παρουσία τοῦ γυιοῦ του Φώτη πού σφάγηκε κι αὐτός τίς ἑπόμενες ἡμέρες μπροστά στήν Πηγάδα. Ἐκεῖ κοντά, ἔξω ἀπό τήν πύλη στό Μπεζεστένι, σφάγηκαν ἀπό ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ καί τά τρία παιδιά τοῦ Δημήτρη Κουλόπουλου, ὁ Ὀρέστης, ὁ Παναγιώτης, καί ὁ Γρηγόρης, ἐνῶ ὁ πατέρας τους ὑποχρεώθηκε νά βλέπει τό μαρτύριό τους. Ἡ οἰκογένεια Κου­λόπουλου εἶχε καταφύγει στόν Μελιγαλά ἀπό τή Θουρεία ἀπό τό φόβο τοῦ ΕΑΜ/ΚΚΕ.

Τό μεσημέρι τῆς 16ης Σεπτεμβρίου μπῆκε ἔφιππος στό Μπεζεστένι ὁ Βελουχιώτης συνοδευόμενος ἀπό τόν διοικητή τοῦ 9ου συντάγματος, Ἠλία Κλάπα, τόν Νίκο Μπελογιάννη, καί τόν Τάσσο Κουλαμπά. Εἶδε ὅτι ὑπῆρχε ἀκόμη ἐκεῖ μεγάλο πλῆθος κρατουμένων, καί πολλοί πού φαίνονταν ὅτι ἦταν ταγματασφαλίτες. Ἔγινε ἔξαλλος, ἐπειδή κατάλαβε ὅτι ἡ διαταγή του νά ἐκτελοῦνται ἐπί τόπου οἱ ταγματασφαλίτες εἶχε παρακουστεῖ. Ὁ Καρα­μούζης γράφει: “... τόσον ὁ Ἄρης ὅσον καί ὁ Κουλαμπάς ἔβαλαν πόστα τά στελέχη τοῦ ΕΛΑΣ γιατί δέν “ἐξετελέσθησαν ὅλοι ἐπί τόπου, ἀλλά τούς ἔπιασαν ζωντανούς...”.[...] Μέ τή δικαιολογία τῆς μετακίνησης σέ ἄλλον τόπο φυλάκισης γιά νά ἀνακριθοῦν, τά ὑποψήφια θύματα δένονταν συνήθως ἀνά δύο, ἀλλά καί ἀνά τρεῖς, μέ σχοινί, σύρμα ἤ καλώδιο, καί ὁδηγοῦνταν κατά μεγάλες ὁμάδες τῶν 50-100 ἀτόμων μέ τά πόδια, ἡμίγυμνοι, φορῶντας μόνον τά ἐσώρουχά τους, στό στόμιο τῆς Πηγάδας.[...] Οἱ κουστοδίες τῶν μελλοθανάτων ἀπό τό Μπεζεστένι στήν Πηγάδα σταμάτησαν τήν Τετάρτη, 20 Σεπτεμβρίου 1944, γύρω στίς 2 τό μεσημέρι. Οἱ 30-40 τελευταῖοι κρατούμενοι, πραγματικοί ζωντανοί νεκροί χωρίς νερό καί φαγητό ἀπό τήν Πέμπτη τό βράδυ ἤ τήν Παρασκευή τό πρωϊνό, ἀποφυ­λακίστηκαν σέ μικρές ὁμάδες τό ἴδιο ἀπόγευμα. Δέν γλύτωσαν ὅμως ὅλοι, γιατί κάποιοι ἐφεδροΕΛΑΣίτες καί Πολιτοφύλακες δολοφόνοι καιροφυλα­κτοῦσαν ἀκόμη ἔξω ἀπό τό Μπεζεστένι...»

Επιστολή μου της 9ης Αυγούστου 2024
Αγαπητή κυρία Γεωργακοπούλου, Δήμαρχος Οιχαλίας

Θερμούς Χαιρετισμούς και Συγχαρητήρια για την θέση σας ως Δημοτικού Άρχοντα του Δήμου Οιχαλίας, ο οποίος περιλαμβάνει και την ιστορική πόλη του Μελιγαλά.
Σας γράφω αυτό το μήνυμα γιατί κάποιες φωτογραφίες που είδα τελευταία από τον Τόπο Θυσίας της Πηγάδας, και σχόλια, μου έδωσαν την εντύπωση ότι ο χώρος του Μνημείου έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του χωρίς την απαραίτητη συντήρηση.

Κυρία Δήμαρχος, είμαι βέβαιος ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι ο χώρος της Πηγάδας είναι ιερός όχι μόνον για την πόλη του Μελιγαλά αλλά και για την Ελλάδα ολόκληρη και την Ιστορία της, και πρέπει να διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση για αυτούς τους λόγους, αλλά και για την Μνήμη των υπερχιλίων αδίκως φονευθέντων στον τόπο αυτόν.

Αιτούμαι του προσωπικού σας ενδιαφέροντος και ασχολίας με την κατάσταση του χώρου της Πηγάδας, του Σταυρού, των Τάφων, κλπ.

Με εκτίμηση,

Ιωάννης Κ. Μπουγάς, καθηγητής Στατιστικής, Ιστορικός Συγγραφέας
(69823083χχ)