Ελληνική Ιστορία, εμφύλιος 12.

Αναίμακτη αποχώρηση των Γερμανών

«Τι όφελος θα είχαν οι Έλληνες με το να παρενοχλούν και να καθυστερούν τον εχθρό, από τον οποίο ανυπομονούσαν τόσο πολύ ν’ απαλλαγούν, όσο θα ανυπομονούσε τότε κι εκείνος να φύγει;»
Δεσποτόπουλος, πολιτικός σύμβουλος του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ.

---

Από τόν Μάϊο του 1944, άρχισε νά μετράει η αντίστροφη μέτρηση γιά τήν αποχώρηση των Ναζί από τήν Ελλάδα. Πολλοί Ελληνες, γιά νά γλυτώσουν από τά μαρτύρια καί τίς σφαγές των ελασιτών ή γιά νά πάρουν εκδίκηση γιά τόν χαμό δικών τους ανθρώπων, κάνουν τό σφάλμα καί κατατάσονται στά Τάγματα Ασφαλείας, πού είχε δημιουργήσει η κυβέρνηση Ράλλη

– πατέρα του μετέπειτα πρωθυπουργού της Ελλάδος – προκειμένου νά αντιμετωπίσει τούς κομμουνιστές αντάρτες. Στήν Πελοπόννησο έγιναν πολλές συγκρούσεις ταγματασφαλιτών καί ελασιτών. Εκείνο όμως πού είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι τόσο οι Βρετανοί όσο καί ο ΕΛΑΣ δέν ενδιαφέρθηκαν νά συγκρουστούν μέ τούς υποχωρούντες Γερμανούς, ο καθένας γιά τούς δικούς του λόγους. Οι Αγγλοι ήθελαν νά φύγουν οι Γερμανοί ανενόχλητα, ώστε νά επιβραδύνουν τήν ακάθεκτη προέλαση του Κόκκινου Στρατού πρός τήν Κεντρική Ευρώπη, ενώ οι Κομμουνιστές ήθελαν νά απαλλαγούν γρήγορα από τούς Γερμανούς καί νά κυριαρχήσουν σέ ολόκληρη τήν Ελλάδα, πρίν αποβιβασθεί αξιόλογος βρετανικός στρατός καί τούς παρεμποδίσει. Βρώμικα παιχνίδια εις βάρος του λαού πού υπέφερε τά πάνδεινα από τούς ναζιστές. Παρακάτω, διαβάζουμε απόσπασμα από τό αφιέρωμα του Ριζοσπάστη στόν «Δημοκρατικό Στρατό»:

Να, πώς περιγράφει το γεγονός ο Αλμπερτ Σπέερ, υπουργός της Πολεμικής και Βιομηχανικής Παραγωγής του Χίτλερ, σε συνέντευξή του στον Β. Μαθιόπουλο, που είχε δημοσιευτεί στο «Βήμα» στα 1976: «Είμαι αυτήκοος μάρτυρας ενός γεγονότος, που μας είχε προκαλέσει πολύ μεγάλη εντύπωση το φθινόπωρο του 1944. Θυμάμαι συγκεκριμένα ότι ο στρατηγός Γιοντλ, αρχηγός του Γενικού (γερμανικού) Επιτελείου, ήρθε μια μέρα και μου ανέφερε ότι επήλθε συμφωνία σε υψηλό επίπεδο μεταξύ Αγγλίας και Γερμανίας, που αφορούσε την Ελλάδα. Η συμφωνία αυτή, πρωτοφανής μέχρι τότε και όπως γνωρίζω ΜΟΝΑΔΙΚΗ σε όλο τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, αφορούσε την εκκένωση της Ελλάδας από τα γερμανικά στρατεύματα ΧΩΡΙΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΕΝΟΧΛΗΣΗ. Η συμφωνία αυτή έγινε στη Λισαβόνα και το ποιος είχε την πρωτοβουλία δεν ξέρω, αλλά πιστεύω ότι δεν έγινε σε διπλωματικό επίπεδο, αλλά πολύ ψηλότερα, για να μην υπάρξουν ακριτομυθίες. Τα γερμανικά πολεμικά και μεταγωγικά σκάφη φορτώθηκαν στρατό από τα ελληνικά νησιά καί πέρασαν ανενόχλητα μπροστά από τα μάτια των Βρετανών και ανάμεσα από τα βρετανικά υποβρύχια στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο.»

Η απάντηση των Σοβιετικών ήταν ο Δεκέμβρης του 44. Από τή μία ήθελαν νά καθηλώσουν στην Ελλάδα, όσες περισσότερες βρετανικές δυνάμεις μπορούσαν καί από τήν άλλη νά εξασφαλίσουν άλλοθι γιά τίς δικές τους μελλοντικές παρεμβάσεις σέ χώρες της Βαλκανικής καί της Κεντρικής Ευρώπης. Τά Δεκεμβριανά πού θά ακολουθούσαν μετά τήν αποχώρηση των Ναζί, οφείλονταν στήν υπόγεια διαμάχη των Ρώσων καί των Αγγλών. Ας δούμε όμως τά γεγονότα πού εκτυλίχθηκαν τό 1944, μέχρι τήν απελευθέρωση της 12ης Οκτωβρίου. Βούλγαροι καί Γερμανοί συνέχιζαν τό δολοφονικό τους έργο, στίς ζώνες κυριαρχίας τους. Η πείνα καί τό κρύο συμπλήρωναν τά δεινά των κατακτητών, ενώ η αλληλοεξόντωση σπάραζε τή δόλια Ρωμιοσύνη. Παρά τίς δυσκολίες, η Σ.Σ.Α. (Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή) κατόρθωσε να συγκεντρώσει αντιπροσώπους από τίς τρείς μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ καί ΕΚΚΑ καί νά υπογράψουν στίς 29 του Φλεβάρη 1944, συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, (Συμφωνία της Πλάκας). Υποχρεώνονταν μόνο νά πολεμούν τόν κοινό εχθρό, στίς περιοχές πού ήλεγχε η καθεμία. Από ελληνικής πλευράς υπέγραψε ο Κρίς Woodhouse, ο οποίος σάν άλλος Λώρενς της Αραβίας αισθανόνταν πιότερο αντάρτης παρά Αγγλος στρατιωτικός, ενώ απο πλευράς συμμάχων υπέγραψε ο Wines.

Ομως μόλις ένα μήνα αργότερα, τό ΚΚΕ έφερνε νέα σύννεφα ανησυχίας στόν ορίζοντα, μέ τήν ίδρυση μίας κυβέρνησης του βουνού, τήν λεγομένη Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθερώσεως (ΠΕΕΑ), τήν οποία ανεγνώρισε αμέσως τόσο ο Στάλιν όσο καί ο Τίτο. Στην ΠΕΕΑ ηγετική θέση είχαν οι Μπακιρτζής, Σβώλος, Αγγελόπουλος, Μάντακας, Γαβριηλίδης, Τσιριμώκος καί Σιάντος. Ταυτόχρονα στήν Αίγυπτο, αριστεροί στρατιώτες εστασίασαν, πέταξαν τους αξιωματικούς τους στήν θάλασσα καί αξίωσαν τήν παραίτηση του Πρωθυπουργού Τσουδερού. Ο Σοφοκλής Βενιζέλος εσχημάτισε νέα κυβέρνηση καί στίς 17 Απριλίου αντιπρόσωποι των τριών αντιστασιακών οργανώσεων έφθαναν στό Κάιρο γιά νά συζητήσουν γιά τόν σχηματισμό Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος. Εκείνη όμως η μέρα ήταν η τελευταία γιά τόν άψογο στρατιώτη Συνταγματάρχη Ψαρρό, ο οποίος παραδόθηκε στούς μαυροσκούφηδες του Αρη, τό διαβόητο «Τάγμα Θανάτου» καί οι οποίοι κατά τήν προσφιλή τους μέθοδο, ΕΣΦΑΞΑΝ ΜΕ ΜΑΧΑΙΡΙ ΤΟΣΟ ΤΟΝ ΑΡΧΗΓΟ ΤΟΥ 5/42, ΟΣΟ ΚΑΙ ΔΕΚΑΔΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΟΥ. Οι διασωθέντες αξιωματικοί θά έσπευδαν να καταταγούν στά Τάγματα Ασφαλείας των Πατρών γιά νά πάρουν εκδίκηση γιά τούς νεκρούς τους συντρόφους. Στήν Πελοπόννησο ίδια μοίρα είχαν οι οργανώσεις ΕΣ καί ΕΟΑ, στήν Κεντρική Ελλάδα η ομάδα του Αθω Ρουμελιώτη καί στήν Βόρεια Ελλάδα η ΠΑΟ. Τήν συμφωνία πού είχαν υπογράψει οι αριστεροί, στήν Πλάκα της Ηπείρου, τήν καταπατούσαν όπως θά καταπατούσαν ΟΛΕΣ τις μεταγενέστερες συμφωνίες. Την άνοιξη του ’44, ο ΕΛΑΣ δέσποζε σέ όλη σχεδόν τή χώρα, ενώ κυρίως στην Πελοπόννησο μάχοταν μέ τά Τάγματα Ασφαλείας, τά οποία πολεμούσαν μέ γερμανικό οπλισμό.

ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΑΒΕΡΩΦ-ΤΟΣΙΤΣΑ

«ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΤΣΕΚΟΥΡΙ!»

Εξάλλου, ο ΕΛΑΣ εκλήθη να αντιμετωπίση και έναν άλλον εχθρό, που κατά βάθος ήταν δημιούργημα των προκλητικών ενεργειών του: τα Τάγματα Ασφαλείας.

Η κατοχική Κυβέρνηση (επρόκειτο περί της τρίτης -Τσολάκογλου, Λογοθετοπούλου, Ράλλη) τα είχε δημιουργήσει για να αντιμετωπίση τις επιθέσεις του ΕΛΑΣ. Δημιουργημένα από μια κατοχική Κυβέρνηση και με την υλική βοήθεια των Γερμανών, δεν ήταν δυνατό να είναι συμπαθή στο λαό. Παρ’ όλα αυτά, όμως, έγιναν συμπαθή όταν ο ΕΛΑΣ ΕΞΑΠΕΛΥΣΕ ΕΝΤΟΝΟ ΚΑΙ ΞΕΚΑΘΑΡΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ. Επιπλέον, τα Τάγματα περιελάμβαναν και μερικούς λαμπρούς αξιωματικούς που είχαν κατορθώσει να διασωθούν όταν οι ένοπλες ομάδες τους αντιστάσεως είχαν συντριβή από τον ΕΛΑΣ. Αργότερα, τα Τάγματα Ασφαλείας έχασαν εντελώς το κύρος τους και προεκάλεσαν το μίσος του πληθυσμού, γιατί οι ναζί χρησιμοποίησαν ορισμένα από αυτά, ιδίως στην Αθήνα, κατά τη συγκέντρωση Ελλήνων που απεστέλλοντο στη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία.

Στην αρχή όμως του αδελφοκτόνου αγώνος, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας θεωρούσαν ότι ήταν οι προστάτες ενός ταλαιπωρημένου λαού. Αισθάνονταν ότι ο λαός τους υπεστήριζε. Έβλεπαν ότι είχαν ικανούς ηγέτας και ότι ήταν καλά οπλισμένοι. Ήταν επιθετικοί. Ο ΕΛΑΣ πλήρωσε ακριβά την ύπαρξή τους, ιδίως στην Πελοπόννησο και την Αττική. Ήταν, για το ΕΑΜ, η άλλη όψη του νομίσματος.

Στην Πελοπόννησο, τα Τάγματα Ασφαλείας, διοικούμενα καλά και βοηθούμενα από τον πληθυσμό, είχαν κατορθώσει να επιβληθούν σε όλες τις πόλεις, σ’ έναν ορισμένο αριθμό χωριών και στους κυριότερους συγκοινωνιακούς κόμβους. Επρόκειτο -εκτός της Ηπείρου- περί της μόνης περιοχής, που δεν τελούσε υπό τον έλεγχο του ΕΛΑΣ.

Ο Άρης εξόρμησε κατά της Πελοποννήσου για να εξολοθρεύση τα Τάγματα Ασφαλείας και να αποκαταστήση το κύρος και την ισχύ των συντρόφων του. Προχώρησε αργά για να οργανωθή καλά, και από τις 2 Σεπτεμβρίου ως τις τελευταίες ημέρες του μηνός εκείνου (δηλαδή όταν στην Αίγυπτο σχηματιζόταν η Κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητος…) επετέθη κατά των πόλεων και των μεγάλων χωριών της Νοτιοδυτικής Πελοποννήσου. Η Καλαμάτα, η Πύλος, ο Μελιγαλάς, οι Γαργαλιάνοι και άλλες πόλεις υπήρξαν τα θέατρα σκληρών μαχών και ακόμη σκληρότερων «κυρώσεων».

Οι ανθρωποσφαγές υπήρξαν άνευ προηγουμένου. Η μεγαλύτερη από όλες ήταν η σφαγή του Μελιγαλά, που έγινε μεταξύ 12 και 16 Σεπτεμβρίου: 1.450 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, και περί τους 50 αξιωματικούς και άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας, εκτελέσθηκαν, και ερρίφθησαν σ’ ένα μεγάλο πηγάδι, που σκεπάσθηκε με χώμα. Τίποτε δεν φαινόταν να μπορή να σταματήση αυτό το κύμα της τρομοκρατίας. Οι αντιπρόσωποι της Σ.Σ.Α. παρίσταντο ανίσχυροι θεαταί και περιορίζοντο να αναφέρουν τα γεγονότα στην Ανωτάτη Διασυμμαχική Διοίκηση της Μέσης Ανατολής. Τελικά, η Κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητος, υπό την προεδρία του Γ. Παπανδρέου, με την έδρα της πάντοτε κοντά στην Καζέρτα, έκαμε μια δοκιμή: απέστειλε επί τόπου ένα από τα σημαίνοντα μέλη της.

Το απόγευμα της 27ης Σεπτεμβρίου, ημέρας κατά την οποία είχαν γίνει πολλές εκτελέσεις σε όλη την περιοχή, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος απεβιβάσθη στην Καλαμάτα. Ο Άρης απουσίαζε, γιατί προετοίμαζε την πολιορκία της Τριπόλεως, στο κέντρο της Πελοποννήσου. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος έσπευσε να τον συναντήση στο σταθμό της διοικήσεώς του. Έφθανε εγκαίρως για να αποτρέψη μεγάλη αιματοχυσία. Και επρόκειτο να είναι μεγάλη η αιματοχυσία, γιατί από το ένα μέρος ο Άρης και οι «Μαυροσκούφηδες» ήθελαν να καταλάβουν οπωσδήποτε την Τρίπολη, αλλά, από το άλλο μέρος, ο πληθυσμός της πόλεως και τα Τάγματα Ασφαλείας, που εκεί διέθεταν και πυροβολικό, είχαν αποφασίσει να αγωνισθούν μέχρις εσχάτων.

Ο Κανελλόπουλος, όμως, κατόρθωσε να ματαιώση την αιματηρή σύγκρουση. Επικαλούμενος το Σύμφωνο της Καζέρτας, που είχε μεταδοθή δια του BBC, πείθοντας τα Τάγματα Ασφαλείας να καταθέσουν τα όπλα και να φύγουν για ένα νησί, και εμφανιζόμενος μέσα στην πόλη δίπλα στον Άρη -πράγμα που του στοίχισε αργότερα πολλές άδικες κατηγορίες- κατόρθωσε να αποφύγη την αιματοχυσία, που επρόκειτο να είναι η μεγαλύτερη από όσες είχαν σημειωθή ως τότε στον αδελφοκτόνο αγώνα.

Εν τω μεταξύ στήν Αίγυπτο, μέ τή συμπαράσταση των Βρετανών, ο ναύαρχος Βούλγαρης έθετε τέρμα στη στάση του Ναυτικού καί στίς 26 Απριλίου την κυβέρνηση αναλάμβανε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Υπο την προεδρία του καί μέ συμμετοχή όλων των πολιτικών δυνάμεων έγινε στό Λίβανο, τό τετραήμερο 17-20 Μαΐου, διάσκεψη από τήν οποία προέκυψε η «Συμφωνία του Λιβάνου». Η συμφωνία αυτή όριζε:

1. Την ανασύνταξη και πειθάρχηση των ενόπλων Ελληνικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής υπό την σημαίαν της Ελληνικής Πατρίδος.
2. Την ενοποίηση και ΠΕΙΘΑΡΧΗΣΗ ΥΠΟ ΤΑΣ ΔΙΑΤΑΓΑΣ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΝΤΑΡΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ της Ελευθέρας Ελλάδος καθώς και την κινητοποίηση όλων των μαχητικών δυνάμεων του Έθνους εναντίον των κατακτητών.
3. Την ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ εις την ελληνικήν ύπαιθρον και την παγίωση της προσωπικής ασφαλείας και της πολιτικής ελευθερίας του λαού, όταν και όπου ο κατακτητής αποσύρεται.
………
6. Την επιβολή σκληρών κυρώσεων κατά των προδοτών της πατρίδος και κατά των εκμεταλευτών της δυστυχίας του λαού μας.
8. Την ΠΛΗΡΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΜΑΣ ΔΙΚΑΙΩΝ. Αι μεγάλαι υπηρεσίαι και αι μεγάλαι θυσίαι μας, τα ολοκαυτώματα της πατρίδος μας δεν ημπορούν να έχουν άλλην δικαίωσιν ειμή την δημιουργίαν μιας νέας ελευθέρας και μεγάλης Ελλάδος.
………

Ηταν μία επανάληψη του «Συμφώνου της Πλάκας» καί από αυτή προέκυπτε κυβέρνηση Παπανδρέου, στήν οποία συμμετείχε και η Αριστερά μέ πέντε υπουργεία. Τό ΚΚΕ μέ τή ίδια ευκολία μέ τήν οποία υπέγραψε τή συμφωνία στο Λίβανο, μέ τήν ίδια ευκολία τήν απέρριψε λίγο αργότερα. Το καλοκαίρι αφίχθη στό στρατηγείο του ΕΛΑΣ στή Δυτική Θεσσαλία, σοβιετική αποστολή μέ επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ποπώφ, ενώ τό Σεπτέμβριο ολόκληρη η Βαλκανική κατακλύζονταν απο τόν Ερυθρό Στρατό. Στή Μακεδονία, οι Βούλγαροι στρατιώτες κοιμήθηκαν φασίστες, καί τό πρωΐ έβαλαν τό αστέρι, καί μετεβλήθησαν σέ κομμουνιστές. Ο στόχος όμως δεν άλλαξε. Καί αυτός ονομαζόταν ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Τελικά, ο Κόκκινος Στρατός, στήν Ελλάδα δέν μπήκε καί αυτό είναι κάτι πού οι Ελληνες κομμουνιστές, πεισματικά αρνήθηκαν να το κατανοήσουν. Οι μόνοι σοβιετικοί, πού πέρασαν τά σύνορα ήταν αυτοί οι δέκα της σοβιετικής αποστολής, οι οποίοι σύμφωνα μέ τόν Κρίς δέν μπορούσαν νά εξασφαλίσουν ούτε τή βότκα τους γιά να πιούν. Πολύ περισσότερο, δέν εξασφάλισαν ούτε ένα γραμμάριο χρυσό, ούτε μία σφαίρα για τούς Ελληνες συντρόφους τους.

Τόν Οκτώβρη του 1944, οι Γερμανοί αρχίζουν να αποσύρονται από την κατεχομένη Ελλάδα, κάτω από τα συντριπτικά πλήγματα των Συμμάχων σε όλα τα Μέτωπα. Αμερικάνοι καί Αγγλοι προελαύνουν από τίς ακτές του Ατλαντικού, ενώ οι Σοβιετικοί μετά τη γιγαντιαία μάχη του Στάλινγκραντ και την ηρωική αντίσταση του Λένινγκραντ, ξεχύνονται ακάθεκτοι προς την Δύση. Στο μεταξύ το ΚΚΕ, μετέχει στην εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου με Πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, μετά το Συνέδριο του Λιβάνου τον Μάιο του 1944, και εντάσσει τον ΕΛΑΣ υπό το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής, που διοικούν οι Άγγλοι με τον στρατηγό Ουίλσων. Αργότερα, με την Συμφωνία της Καζέρτας τό Σεπτέμβρη του 1944, ο ΕΛΑΣ αναγνωρίζει ως ανώτατο στρατιωτικό διοικητή του τον Άγγλο στρατηγό Σκόμπυ υπό τον οποίο υπάγονται και όλες οι άλλες ελληνικές δυνάμεις (ΕΔΕΣ, ορεινή ταξιαρχία του Ρίμινι, Ιερός Λόχος).