Το σκηνικό της απελευθέρωσης της Αθήνας

Οι Γερμανοί εκκενώνουν την Αθήνα και τον Πειραιά στις 12 Οκτωβρίου 1944. Την ίδια στιγμή, κατόπιν εντολής του βρετανού στρατηγού Σκόμπυ, αναλαμβάνει Στρατιωτικός Διοικητής Αθηνών (Αττικής ακριβέστερα) ο στρατηγός Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος, ο οποίος ενεργεί ταχύτατα αναθέτοντας την φύλαξη της πόλεως από ενδεχόμενη κατάληψή της από δυνάμεις του ΕΛΑΣ, στην Χωροφυλακή Πρωτευούσης, στην Αστυνομία Πόλεων, και σε μία σειρά εθνικών οργανώσεων, όπως η «Χ» του Γρίβα, ο «ΕΔΕΣ Αθηνών», η «ΠΕΑΝ», η «ΡΑΝ», η «Εθνική Δράση», το «Εθνικό Κομιτάτο», η «Ιερά Ταξιαρχία» και άλλες που τις διηύθυναν αξιωματικοί του στρατού. 

Η ατμόσφαιρα ήταν ήδη πολύ βαριά. Συμπλοκές με ελασίτες, με τμήματα δηλαδή του ΕΛΑΣ που εισήρχοντο σταδιακά στην περιοχή της πρωτεύουσας, γίνονταν συνέχεια από το τέλος Σεπτεμβρίου του 1944. Σημειωτέον ότι οι Γερμανοί αποχώρησαν «ατουφέκιστοι» από τον ΕΛΑΣ τον Οκτώβριο του 1944, διότι η διαταγή που του εδόθη ήταν «να αποφύγει κάθε περιττή απώλεια» (!) εν όψει της εισόδου του στην Αθήνα για την κατάληψη της εξουσίας, κατά δήλωση του Καπετάν Ορέστη (Ανδρέας Μούντριχας) το 1963 (στον συγγραφέα του έργου «Επανάστασις και Ήττα» καθηγητή Δημήτριο Κούσουλα).

Εν τω μεταξύ, κατά τις παραμονές της αποχώρησης των Γερμανών, οι Χίτες του Θησείου με εντολή του Σπηλιωτόπουλου είχαν κατορθώσει με μία παράτολμη επιχείρηση να παραλάβουν οπλισμό από το Πόρτο Ράφτη που έφερε βρετανικό υποβρύχιο, με τον οποίο ενισχύθηκε ο ανεπαρκής έως ανύπαρκτος εξοπλισμός των σωμάτων ασφαλείας, γεγονός που τους κατέστησε εσαεί μισητούς στον ΕΛΑΣ, ο οποίος ούτως ή αλλιώς βρίσκονταν εδώ και καιρό σε αιματηρή αντιπαράθεση με την «Χ» του Γρίβα δια των εκτελεστών του, της ΟΠΛΑ.

Ο Γρίβας διασώζεται από ενέδρα της ΟΠΛΑ ενώ παράλληλα το σχέδιο του Στρατιωτικού Διοικητή Αθηνών επιτυγχάνει. Την κρίσιμη αυτή στιγμή που παίζονταν η κυριαρχία της πόλεως των Αθηνών, ο ΕΛΑΣ διστάζει να αγνοήσει την διαταγή του Σκόμπυ της 27ης Σεπτεμβρίου του 1944, αμέσως μετά την συμφωνία της Καζέρτας, να κρατήσει τις μεραρχίες του μακράν των Αθηνών, και να αναλάβει άμεση μαζική δράση για την κατάληψη της πρωτεύουσας. Η μεγάλη ευκαιρία του ΚΚΕ χάνεται, καθώς σε δύο μέρες από την αποχώρηση των Γερμανών, στις 14 Οκτωβρίου 1944, έρχεται στην Αθήνα από την Μέση Ανατολή ο «Ιερός Λόχος», στις 18 Οκτωβρίου έρχεται η κυβέρνηση Παπανδρέου μαζί με κάποια ολιγάριθμα βρετανικά στρατεύματα, ενώ στις 8 Νοεμβρίου του 1944 έρχεται από την Ιταλία και η Τρίτη Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία του Ρίμινι, ενδυναμώνοντας, στρατιωτικά και ψυχολογικά, όλους εκείνους που ήταν διατεθειμένοι να αγωνισθούν για να αποφευχθεί, έστω και προσωρινά, η δυναμική κατάληψη της εξουσίας από το ΕΛΑΣ-ΕΑΜ-ΚΚΕ.

Χρίστος Γούδης
(επιλογή από το υπό έκδοση έργο του «Τοτέμ και Ταμπού της Νεώτερης Ιστορίας μας»)